Mediatycoons in de polder
Als mediamaker lijkt de wereld tegenwoordig aan je voeten te liggen: bekend worden op sociale media en vervolgens je eigen mediabedrijf starten. Die droom bestond ruim vijftig jaar geleden ook, maar was toen veel moeilijker te verwezenlijken. Toch wisten enkele onafhankelijke televisieproducenten destijds uit te groeien tot ware mediatycoons. Zij maakten de weg vrij voor de mediamakers van nu. Hoe is hen dat gelukt?
Later lezen
Tegenwoordig lijkt het vrij simpel om als mediamaker aan de slag te gaan.
YouTuber Dylan Haegens maakte zijn eerste video bijvoorbeeld met de camera van zijn opa, maar heeft inmiddels een succesvol mediabedrijf dat niet alleen zijn eigen YouTube-content maakt, maar ook voor andere opdrachtgevers werkt.
Een ander voorbeeld is influencer Anna Nooshin. Zij heeft tegenwoordig een eigen make-up merk en is directeur van een Instagram-museum, maar begon in 2010 met enkel een modeblog op internet.
Waar deze mediamakers in vrij korte tijd een klein imperium weten op te bouwen, was dat ruim vijftig jaar geleden niet zo eenvoudig.
Eind jaren zestig is Nederland nog sterk verzuild. De samenleving is opgedeeld in groepen en elke groep heeft bijvoorbeeld zijn eigen scholen, kranten én omroepen.
Zo maakt de VARA programma’s voor de arbeiders, en de KRO voor de katholieken. Al deze omroepen werken hoofdzakelijk vanaf het Mediapark in Hilversum, waarvan je in dit fragment de opening ziet.
Elke omroep maakt programma’s die nadrukkelijk bij hun opvattingen passen, en werkt daarbij uitsluitend met hun eigen werknemers.
Naast televisie- en radioprogramma’s, worden ook alle benodigde decors en rekwisieten op het Mediapark gemaakt en opgeslagen.
Batman gaat backstage
Joop van den Ende, die je misschien kent als producent van succesvolle musicals, droomt er al van kleins af aan van om bij de mediawereld te horen. In het begin van zijn carrière, treedt hij onder meer op als clown en de superheld Batman, maar Van den Ende krijgt al snel in de gaten dat zijn kracht meer ligt bij het werk achter de schermen. Hij richt een eigen artiestenbureau op en organiseert vanaf eind jaren zestig zeer succesvolle theaterrevues met de komiek André van Duin in de hoofdrol.
Een comedy als beloning
Joop is een verbinder en heeft een ongekend doorzettingsvermogen. Zodoende lukt het hem begin jaren zeventig om de makers van een succesvolle televisie-comedy, die eerder met ruzie uit elkaar waren gegaan, weer bij elkaar te brengen. Als ‘beloning’ geeft de KRO hem de kans om als buitenstaander de nieuwe serie van deze groep makers te produceren. Dat is bijzonder, want Van den Ende doorbreekt daarmee het vaste werkpatroon in Hilversum, waarbij er uitsluitend met het eigen omroeppersoneel wordt gewerkt. Zijn naam verschijnt daarna steeds vaker op de aftiteling van televisieprogramma’s: van grote showprogramma’s en dramaseries tot ook de eerste seizoenen van Bassie & Adriaan!
De Winter staat voor de deur
Joop van den Ende maakt de weg vrij voor andere zogeheten ‘buitenproducenten’, zoals Harry de Winter. Hij besluit na onenigheid bij de NCRV, om in 1977 zijn eigen productiebedrijf op te richten: IDTV. Het bedrijf is in eerste instantie voornamelijk betrokken bij de registratie van concerten van grote popsterren als Madonna en Prince, maar breidt later uit naar andere genres. Met de productie van succesvolle spelprogramma’s als Lingo en dramaseries als Oud Geld, groeit IDTV uit tot één van de grootste televisieproducenten van Nederland.
De Mol komt boven
Een ander voorbeeld is John de Mol. Hij is producer bij de TROS, als hij in 1978 besluit om de zekerheid van een vaste baan bij de omroep los te laten en als zelfstandig producent aan de slag te gaan. Net als Harry de Winter, maakt ook hij in eerste instantie veel muziekprogramma’s, voordat hij zich toelegt op andere televisiegenres. Het succes komt in zijn begintijd niet vanzelf, maar een faillissement wordt nog net vermeden. Toch blijkt John de Mol al snel een geduchte tegenstander te zijn voor Joop van den Ende, als hij met de ziekenhuisserie Medisch Centrum West in 1988 aantoont succesvol drama te kunnen maken voor een veel lager budget.
Joop van den Ende maakt ondertussen plannen voor een eigen commerciële televisiezender: TV10.
Als TV10 uiteindelijk niet wordt toegelaten tot de kabel, blijft Joop met zijn programma’s zitten. De publieke omroepen hadden namelijk eerder al het vertrouwen in de producent opgezegd.
Joop voelt zich daarom genoodzaakt om zijn programma’s en bijbehorende sterren onder te brengen bij zijn aanvankelijke tegenstander RTL Véronique, die wel de benodigde goedkeuring heeft gekregen van de Nederlandse politiek. Op aandringen van Joop krijgt de televisiezender wel al snel een andere naam: RTL4.
Samen sterker
Naast Van den Ende, is ook John de Mol een belangrijke producent voor RTL. Het dagelijkse programma De Vijf Uur Show wordt bijvoorbeeld door zijn bedrijf gemaakt. In de pers wordt graag het beeld geschetst dat de twee producenten elkaars grote tegenstanders zijn, maar in werkelijkheid spreken Van den Ende en De Mol regelmatig af om bij te praten over de stand van zaken in het medialandschap. Zij beseffen zich dat zij een sterkere vuist kunnen maken tegen hun opdrachtgever RTL, als zij samenwerken.
Miljardairs
In 1994 maken Joop van den Ende en John de Mol bekend dat zij hun televisieproductiebedrijven gaan fuseren. Het nieuwe bedrijf Endemol is vrijwel direct het grootste en belangrijkste productiehuis van ons land. Bestaande programma’s, zoals Goede Tijden, Slechte Tijden en All You Need Is Love, worden voortgezet en het aanbod wordt uitgebreid met nieuwe titels. De grootste klapper van het bedrijf is ongetwijfeld Big Brother, dat eind jaren negentig door John de Mol wordt ontwikkeld. Van den Ende is minder enthousiast over het realityprogramma, waarin onbekende Nederlands 24 uur per dag worden gevolgd. Toch legt het succes beide producenten geen windeieren: Endemol wordt in 2000 succesvol verkocht, waarmee Joop van den Ende en John de Mol beide miljardair worden.
De drijfveren van Joop & John
Zowel Joop als John hebben een niet te stoppen werkijver, zo lijkt het. Joop is een perfectionist en blijft tot op het laatste moment sleutelen aan zijn producties. Volgens hem kan het immers altijd nog beter. John is er zeker van dat hij altijd nog een nieuwe wereldhit kan scoren en weet van geen ophouden. In een gesprek met Twan Huys legt hij uit waarom hij nog steeds bezig is om nieuwe content te maken en te bedenken.
'Arnie' goes to Hollywood
In 1990 wordt de dan 19-jarige Reinout Oerlemans door Joop van den Ende gecast in de rol van Arnie in de soapserie Goede Tijden, Slechte Tijden. Later ontwikkelt Oerlemans zich bij RTL tot presentator van onder meer de talentenjacht Idols. In 2001 richt hij zijn eigen productiebedrijf op: Eyeworks. Bekende titels zijn onder meer De Bauers, Flikken Maastricht en Sterren Dansen Op Het IJs. Reinout zelf is de polder inmiddels ontstegen en woont en werkt in Hollywood. Hij heeft enkel nog de leiding over de Amerikaanse tak van Eyeworks, de rest werd zeer succesvol verkocht en maakte hem tot miljonair.
Rond 2000 is het medialandschap sterk veranderd. De tijd van showballetten en groot amusement lijkt voorbij.
Bij Joop van den Ende wordt ondertussen de schaduwzijde van het jarenlang hard werken zichtbaar: hij is moe en kampt met burn-outklachten, zoals Henny Huisman hier ook vertelt.
Van den Ende besluit daarom om de televisie-industrie vaarwel te zeggen en zich te richten op zijn grootste passie: theater en musical. Met zijn bedrijf Stage Entertainment wordt Joop in de jaren daarop de grootste speler op het gebied van musicals in Europa.
John de Mol voelt ondertussen de behoefte van het publiek nog steeds goed aan en richt zich daarom voornamelijk op realityprogramma’s en talentenjachten.
Een wereldhit wordt The Voice, dat in meer dan 150 landen wordt uitgezonden. Het programma komt begin 2022 in opspraak, wanneer blijkt dat er achter de schermen sprake is geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
In dit fragment uit 'BOOS' laat John de Mol duidelijk merken dat hij in de overtuiging was dat ze er alles aan hadden gedaan om dergelijke situaties te voorkomen. Is hij het contact met de praktijk op de werkvloer verloren?
Nadat De Winter eind jaren negentig al zijn aandelen in IDTV heeft verkocht, maakt hij sinds 2001 programma’s met zijn nieuwe productiemaatschappij WinterMedia.
Begin 2022 maakt Harry bekend dat hij het rustiger aan gaat doen. Hij is ongeneeslijk ziek en stopt daarom als presentator van zijn eigen interviewprogramma Wintertijd.
In de laatste aflevering van Wintertijd blikt hij samen met Jeroen Pauw terug op zijn carrière en het succes van IDTV.
Wat is volgens jou de belangrijkste eigenschap van een succesvolle mediatycoon?
In januari 2023 tijdens een bijzondere masterclass sprak Eva Jinek met Joop van den Ende. Hier maakte hij de balans op van zijn carrière en gaf tevens 3 tips aan de mediamakers van nu.
De eerste is dat het goed is om fouten te maken, want daar kun je van leren.
Zo zegt hij "Het is niet leuk, het is een roeping. Daar moet je voor leven."
Joop is ook altijd al bezig met zijn volgende plan. Zelfs op een première avond: "Als een leider niet de visionaire gedachtes heeft, dan stopt de onderneming."
Hoe kun je iets anders doen? Wat doet de concurrent? Hoe zorg je dat niet iets een kopie van een kopie is, wat je al eerder hebt gedaan?
"Er is nooit een slecht idee, maar er is altijd maar één goed idee." Je moet dus steeds origineel denken, aldus Joop van den Ende.
Tip 3: "Het enige advies wat ik kan geven is: schrijf op, wat vind ik leuk? Maar wat ik leuk vind, zou ik dat ook kunnen?"
"Wat kan ik absoluut niet? En dat streep je af." Uiteindelijk sluit hij af met te zeggen iedere dag of iedere ochtend kritisch naar jezelf te zijn.
Een andere aanpak
Sinds de opkomst van de eerste echte mediatycoons in de Nederlandse polder, is er veel veranderd. Door de mogelijkheden van sociale media, is het hebben van het juiste netwerk veel minder van belang geworden bij het opbouwen van een eigen mediamerk. De belangrijke mediamakers van nu zijn namelijk vaak zelf hun merk, waarbij alles draait om hun persoonlijkheid. YouTuber Nikkie de Jager groeide bijvoorbeeld via haar make-up tutorials uit tot een wereldwijd fenomeen. Scott Hentzepeter maakt video’s waarin hij onder andere met een vijzel van alles kapot maakt, dingen frituurt en proeft. Hij heeft inmiddels zo’n 38 miljoen volgers wereldwijd en is daarmee de bekendste Nederlandse TikTokker. Ook Scott heeft zijn werkzaamheden inmiddels uitgebreid en maakt met een eigen productiebedrijf ook TikTok-content voor bedrijven.
Hoewel hun speelveld is veranderd, zijn de drijfveren van de mediamakers van nu vergelijkbaar met die van de grote mediatycoons. Nog steeds zijn passie en doorzettingsvermogen nodig om op te vallen en succesvol te zijn in het alsmaar veranderende en groeiende medialandschap.
Ook liggen nog altijd dezelfde gevaren op de loer: YouTuber Dylan Haegens besloot begin 2022 bijvoorbeeld om minder video’s de te gaan maken, omdat hij de druk niet meer aankon.
Opvallend is wel dat de mediamakers van nu zich steeds vaker richten op een eigen specifieke doelgroep, terwijl de mediatycoons van toen vaak de massa niet schuwden. De toekomst moet daarom ook uitwijzen of zij uitgroeien tot een nieuwe generatie mediatycoons in de polder.
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
REMIX Fest 2024 (oud)
Ontdek het verleden, creëer de toekomst REMIX Fest biedt praktische inzichten, inspirerende voorbeelden en innovatieve ideeën. Een dag voor studenten van kunst- en filmacademies, alumni en kunstenaars met een interesse in creatief hergebruik van archiefmateriaal in je artistieke praktijk. Maak kennis met nieuwe onderzoeksmethodologieën, leer over auteursrecht, verkrijg inzicht in storytelling en verken de waarde en het belang van archiefmateriaal in nieuw werk. Laat je inspireren door internationale kunstenaars en experts via een scala aan masterclasses, interactieve workshops en uitgebreide keynotes, boordevol praktische voorbeelden. Ben jij erbij? Bekijk het programma en koop je tickets.