foto vlag van Japan;Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vlag_van_Japan#/media/Bestand:Naval_Ensign_of_Japan.svg
foto vlag van Japan;Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vlag_van_Japan#/media/Bestand:Naval_Ensign_of_Japan.svg

De gekleurde bril van propaganda

Later lezen

hvdberg@beeldengeluid.nl

still

Calling Australia

Het opperbevel van het Japanse leger maakt in 1943 de propagandafilm "Calling Australia". Australische krijgsgevangenen zijn acteurs in deze film en het is tot dan toe niet zeker of ze vrijwillig of onder dwang deelnemen.

In 1946 maken de Australische en Nederlandse overheid een opnieuw gemonteerde versie ervan, met als extra fragmenten hoe het kampleven er echt uitzag. Deze film had de titel. Met deze film willen de overheden aantonen dat de gevangenen onder dwang meewerken aan de oorspronkelijke film.

still uit "Calling Australia",producent onbekend,1943; bron: collectie Beeld en Geluid
Still uit"Calling Australia", 1943; Bron:collectie Beeld en Geluid.

Verantwoording

In het navolgende fragment uit de film "Nippon presents" vertelt de tekst aan het begin hoe de film "Calling Australia" een vertekend beeld geeft van het leven in de krijgsgevangenkampen. Dat de omstandigheden zo slecht waren dat een groot deel van de gevangenen is overleden. Australië en Nederland maken na de oorlog een nieuwe versie met het echte verhaal en maken ook duidelijk dat de gevangenen waren gedwongen om mee te werken.

still uit "Calling Australia", producent onbekend,1943; bron: Collectie Beeld en Geluid
Fragmenten uit "Nippon presents", productie "Netherlands Indies Government Film Unit"1946; Bron:collectie Beeld en Geluid.
still

Propaganda en werkelijkheid

In de het volgende fragment uit "Calling Australia" zien we de voorbereiding van het eten voor de kampbewoners. Het hoogwaardige voedsel, zoals vlees dat gesneden wordt, wordt bereid in een al even hoogwaardige keuken. Door netjes gekleed personeel.

Alleen is dit niet de keuken van het kamp, maar die van het Japanse hoofdkwartier "Hotel des Indes" in Batavia vertelt de voice-over. Een aantal krijgsgevangenen wordt naar dit hotel gebracht om als keukenpersoneel te acteren in de film.

 

 

Still uit"Calling Australia", producent onbekend.1943; Bron: Collectie Beeld en Geluid.
Fragment uit "Calling Australia", producent onbekend, 1943; Bron: Collectie Beeld en Geluid.
still

Hoe het echt was

Het tweede fragment uit de film "Nippon presents" laat de werkelijkheid zien. Eenvoudig en smerig voedsel wordt bereid in vieze badkuipen onder verre van hygiënische omstandigheden, waarbij de gevangenen amper kleding dragen.

 

Still uit"Nippon presents", 1946; Bron: Collectie Beeld en Geluid.
Fragmenten uit "Nippon presents", productie "Netherlands Indies Government Film Unit"1946; Bron:collectie Beeld en Geluid.
foto vlag van Japan; Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vlag_van_Japan#/media/Bestand:Naval_Ensign_of_Japan.svg

Vrouwenkamp

Vrouwen en mannen zijn van elkaar gescheiden en leven in aparte kampen. In de Japanse propagandafilm zien we spelende kinderen en hun moeders kijken toe in luxe stoelen. De vrouwen en kinderen leven een ontspannen leven in een soort vakantievilla's. 

Foto Japanse oorlogsvlag ter zee; Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vlag_van_Japan#/media/Bestand:Naval_Ensign_of_Japan.svg
Fragment uit "Calling Australia", producent onbekend, 1943; Bron: Collectie Beeld en Geluid.
foto van de Japanse vlag; als de rode zon met rood en witte zonnestralen

De realiteit

Dat het leven voor vrouwen en kinderen in het kamp veel minder rooskleurig is, zien we in het navolgende fragment. De voice-over is van een Nederlandse vrouw die vertelt hoe ellendig het kampleven in werkelijkheid is: vol bacteriën, vieze goten, modder, ellende en hopeloosheid. 

foto: Japanse oorlogsvlag ter zee; Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Vlag_van_Japan#/media/Bestand:Naval_Ensign_of_Japan.svg
Fragmenten uit "Nippon presents", productie "Netherlands Indies Government Film Unit"1946; Bron:collectie Beeld en Geluid.
Still van 'Calling Australia' met mensen lui aan het strand onder een parasol

Uitmuntende ziekenzorg

Ja, in het kamp is het leven goed. Zo worden ook zieken bijzonder goed behandeld: ze krijgen de medicatie en operaties die ze nodig hebben. Volgens de voice-over zit het anders in elkaar: een toen nog gezonde Australische gevangene was voor deze opnames opgetrommeld en kreeg 'mock treatments', die er veelbelovend uitzagen. 

 

Still uit "Calling Australia", producent onbekend, 1943; Bron: Collectie Beeld en Geluid.
Fragment uit "Calling Australia", producent onbekend, 1943; Bron: Collectie Beeld en Geluid.
Still uit "Calling Australia" producent onbekend,1943; Bron: Collectie Beeld en Geluid.

De werkelijkheid

De Nederlandse arts Kingma, ook gevangene in het kamp, vertelt hoe het werkelijk is. Dit keer niet in voice-over, maar hij komt in vol tenue in beeld en introduceert de beelden.

De miserabele omstandigheden die ziektes zoals beri beri veroorzaken, en de gevolgen van totale uitputting en ondervoeding, zijn onderdeel van het kampleven van alle dag. Veel doden zijn het gevolg.

Still uit "Nippon presents",1946; Bron: Collectie Beeld en Geluid.
Fragmenten uit "Nippon presents", productie "Netherlands Indies Government Film Unit"1946; Bron:collectie Beeld en Geluid.

Het begraven van de doden

De doden werden volgens de Japanners met alle eer begraven. Grote bloemstukken begeleiden de slachtoffers. Plechtige muziek en toespraken geven een beeld van groot respect voor de doden.

Deels is de Japanse tekst in het Engels ondertiteld. Die leest:

"We behandelen goed onze vijandelijke soldaten..."

"We beschermen hen. Moge hun geest in vrede en hemel..."

Daarna valt de ondertiteling weg

Fragment uit "Calling Australia", producent onbekend, 1943; Bron: Collectie Beeld en Geluid.

De pijnlijke werkelijkheid

De werkelijkheid is een stuk droever. Graven met simpele houten kruizen. Door de gevangenen zelf gegraven. Vele gevangenen vinden hier hun dood na een tijd van hevige ontberingen en ellende. Aan het einde van dit fragment volgt de aftiteling met de medewerkers, waaronder de Nederlandse regisseur Jaap Speyer.

 

Waarschuwing: deze beelden kunnen als schokkend worden ervaren
Fragmenten uit "Nippon presents", productie "Netherlands Indies Government Film Unit"1946; Bron:collectie Beeld en Geluid.

Kijk vooral ook de lange versie

Heb je ervoor gekozen om de verkorte versie te bekijken, dan is het wellicht de moeite waard ook de lange versie te bekijken. Hier zie je het kampleven zoals het in de realiteit was.

Over beide films valt iets te zeggen. Wat voelt als propaganda?

De "acteurs" in de Japanse film "Calling Australia" werden waarschijnlijk gedwongen mee te doen, maar dat is niet met zekerheid te zeggen. Na de oorlog werden de overlevenden zelfs beticht van collaboratie. Dat was voor de Nederlandse en Australische overheid mede een reden om de film "Nippon presents" te maken. Zo hadden ook zij hun motivaties voor het maken van deze film, waar ook zeker een laag van gekleurdheid inzit. 

Dat er ver na de oorlog nog steeds twijfels waren over de medewerking van krijgsgevangenen, had als gevolg dat er vele jaren later in 1987 een documentaire over de totstandkoming van de film "Calling Australia", waarbij de gevangenen werden gevrijwaard van de beschuldigingen van collaboratie.

Bekijk bronnenlijst

Gerelateerde verhalen

Bekijk alle verhalen