Dorus, de geniale komiek
Tom Manders, bekend als Dorus, is een veelbekeken komiek op de Nederlandse televisie in de jaren 60. Je zou denken dat alleen een oudere generatie hem nog kent, maar niets is minder waar! Zo is Twee motten eind 2023 ineens een hit op TikTok. Wie is die Dorus eigenlijk?
Later lezen
Multitalent
Tom Manders, geboren in 1921, is een bescheiden man met vele talenten. Zijn talent voor tekenen brengt hem naar de avondopleiding van de Koninklijke Academie in Den Haag. Hij is eerst actief als reclameschilder en later volgt een carrière als decorontwerper voor o.a. Wim Kan, Lou Bandy en voor theater Carré. Zijn werk valt op door speelse invallen, zorgvuldige belettering en perfectionisme.
Arbeitseinsatz
In maart 1943 wordt Tom Manders naar Duitsland gestuurd in het kader van de Arbeidseinsatz. Jonge mannen uit door Duitsland bezette gebieden worden gedwongen om in de Duitse oorlogsindustrie te gaan werken en Duitse mannen te vervangen die als soldaten dienen. Hoe Manders aan het werk wordt gezet? Hij gaat aan het werk als schilder op een vliegveld nabij München.
Oorlogstijd
Al tijdens zijn kinderjaren bewondert Manders zijn oudere broer Kees. Nadat Tom na een half jaar Arbeitseinsatz uit Duitsland is gevlucht, beginnen de broers Manders met ruilhandel en het organiseren van clandestiene cabaretvoorstellingen. Net als zovelen zijn ook zij in de veronderstelling dat de oorlog na de geallieerde invasie in Normandië, in juni 1944, snel voorbij zal zijn.
Broer Kees schrijft in de laatste maanden van dat jaar een paar bevrijdingsliedjes, waarbij Tom de illustraties maakt. Pas in mei 1945 kunnen ze de bladmuziek van de liedjes op straat gaan verkopen; de verkoop loopt buitengewoon.
Cabaret
In de jaren '50 brengt het contact dat Tom Manders heeft met diverse artiesten, zoals Wim Kan en Lou Bandy, hem op het idee een eigen cabaret te beginnen. Daarbij zou de vormgeving van de club een belangrijke rol moeten spelen. Maar waar? Op het Rembrandtplein is een revuecafé met de naam Saint-Germain-des-Prés...
Saint Germain des Prés
In 1953 krijgt Tom Manders de gelegenheid om een deel van die club Saint-Germain-des-Prés op het Rembrandtplein in te richten in Franse stijl. Al zijn creativiteit kan hij hier kwijt. Hoewel Manders nog nooit in Parijs is geweest, wordt de inrichting een Parijse droom: fantasieterrasjes, biervaten als tafeltjes, zwervers als bedienend personeel, een Parijse krantenkiosk als garderobe, een reclamezuil als telefooncel, de "Rue Pissoir" die naar de toiletten wijst en waslijnen met ondergoed.
Zo creëert hij de perfecte locatie voor het cabaretgezelschap.
In de eerste tijd speelt Manders niet alleen zelf, maar is er ook een bont gezelschap van artiesten dat optreedt.
Ook het intro van het uiteindelijke televisieprogramma ademt de typisch Parijse sfeer, met een meanderende mondharmonica.
Het ontstaan van Dorus
Pas na een jaar begint het typetje 'Dorus' echt vorm te krijgen. Manders ontwikkelt gaandeweg de praatgrage zwerver met de typisch Amsterdamse tongval. Manders, die nogal verlegen is, kan achter de vermomming van een ziekenfondsbrilletje en een dikke druipsnor zijn brutaliteiten kwijt. De droevige hondenblik zorgt ervoor dat het publiek dit typetje weet te waarderen. De figuur Dorus is geboren.
Radio en televisie
In 1956 is Karel Prior, producent van het VARA zaterdagavondamusement op de radio, op zoek naar een opvolger van de vertrokken Wim Sonneveld. Prior ontdekt op het Rembrandtplein de club van Tom Manders en brengt hem samen met "meneer" Cor Steyn, de beroemde huisorganist van de VARA. De pakkende melodietjes van Steyn en de taal van Manders blijken een geweldige match. Liedjes zoals Bij de marine leven nu nog voort in het collectieve geheugen.
Twee motten
Maar Twee motten is natuurlijk nog bekender! Het lied "Er wonen twee motten in mijn ouwe jas" is eind 2023 zelfs een hype op TikTok en ook Gerard Joling brengt het nummer in 2024 uit in een modern arrangement. Zo belandt het nummer 66 jaar nadat het werd uitgebracht weer in de TOP 2000 en wel op plaats 676.
De motten zijn dus helemaal terug. Het is een oorwurm, een nummer dat in je hoofd blijft zitten en het wordt het gesprek van de dag. Zo wordt het zelfs besproken in Op1, waar ze een compilatie laten zien van het nummer en het gebruik op TikTok.
Bij Dorus op schoot
Terwijl Manders in de jaren '60 furore maakt op televisie, mede door regisseur/mentor Gijs Stappershoef, moet hij zijn club op het Rembrandtplein sluiten. In 1967 begint hij een nieuwe club in Rotterdam. Daar worden voor het grootste deel de fameuze afleveringen van het programma Bij Dorus op schoot opgenomen. Manders praat en zingt liedjes met kinderen in de zaal en met die bij hem op schoot zitten. Het kleine meisje dat eindeloos en vals Poesie mauw zingt is een van de vele hoogtepunten uit deze serie.
Madame Tussauds
Wanneer die Rotterdamse club in 1970 sluit, betekent dat ook het einde van het programma. In 1971 komt Dorus nog eenmaal terug op televisie met een programma met onder andere een verborgen camera. In Madame Tussauds, het wassenbeeldenmuseum in Amsterdam, zit Dorus als zogenaamd wassen beeld op een stoel. Af en toe beweegt hij een klein beetje, waardoor hij mensen de stuipen op het lijf jaagt.
Muizevalletje
In 1986 blikt de VARA nog eens terug op de hoogtepunten uit de carrière van Tom Manders als Dorus. Daarbij mag natuurlijk de sketch, waarin Manders twee rollen speelt, niet ontbreken. Het gaat over Dorus die voor een door hem uitgevonden "muizevalletje" bij het archief van een octrooibureau patent komt aanvragen. De dronken archivaris die hem in ontvangst neemt wijst hem echter op wat tekortkomingen... Met onder andere dit fragment won Manders de Zilveren Roos van het televisiefestival in Montreux in 1967.
Tijd ver vooruit
Manders is niet alleen grappig en aandoenlijk in zijn sketches, maar inhoudelijk is hij ook vaak zijn tijd ver vooruit. Zo schrijft hij in 1957 het nummer De krokus en de hyacinth die ondanks het verschil in kleur trouwen.
Dit nummer is overigens (nog) niet terug gekomen op TikTok. Wie weet komt het nog of volgt een andere oude bekende Twee motten nog op.
Welk oud nummer mag van jou trending worden op TikTok?
De in 1972 op 51-jarige leeftijd overleden Tom Manders was een geniale komiek. Hij laat een boeiend en tijdloos oeuvre achter, waarvan het de vraag is of het in deze tijd nog gemaakt zou kunnen worden. Maar één ding is zeker: na al die jaren werkt zijn oorwurm nog steeds en weet het generaties te verbinden en te inspireren tot dansjes op TikTok.
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
NOVA Filmfestival 2025
In Beeld & Geluid barst op 22 november het jaarlijkse NOVA Filmfestijn los. Maar liefst 68 korte films zijn er in het weekend van 22 en 23 november te zien in 2 theaters. Allemaal gemaakt door enthousiaste filmmakers zonder commercieel doel.