100 jaar 16 millimeter film
Auteur:
Hans van den Berg
Honderd jaar geleden was er een revolutionaire verandering in de filmwereld.
De uitvinding van 16 mm film
Later lezen
Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.
Revolutie
De firma Eastman Kodak kwam in 1923
met een revolutionair nieuw product te weten 16 mm film met een bijbehorende camera en projector.
Foto: Runner1616 - Eigen werk, CC BY-SA 3.0 Bron: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=18886276
Met deze advertentie viert Kodak in 2023 het honderdjarig bestaan van 16 mm film.
Foto: Bron: www.Kodak.com
35 millimeter
Tot dan toe was de standaard 35 mm, een
filmformaat dat de helft groter was dan 16 mm.
Een nadeel van 35 mm was de benodigde zware apparatuur zowel bij het filmen als vertonen.
Met als gevolg dat amateurfilmers niet in staat waren om te filmen. Behalve wellicht de oprichter van de Polygoon filmfabriek J.Stoop, zoals het volgende filmpje laat zien.
foto: Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/35_mm_movie_film#/media/File:35mm_movie_negative.jpg
fragment uit: Familie Stoop, 01-01-1920; Bron :collectie Beeld en Geluid
Amateurfilmers
16 mm gaf de amateurfilmer veel meer mogelijkheden om de eigen creativiteit op film te zetten. En dat niet alleen. Met een projector kon men thuis de gemaakte films met de camera projecteren. In het navolgende reclamefilmpje koopt een vrouw een camera bij de firma Marijnen. Overigens werden vrouwen vaak gebruikt in reclame films voor camera's en andere technische apparatuur onder het mom van : "als een vrouw het kan, dan kan iedereen het!".
Fragment uit: reclamefilmpje Fa.Marijnen, 09 maart 1931
Film van Wouter Kuijck
In het hierna volgende fragment gaat amateurfilmer Wouter Kuyck een nieuwe filmcamera aanschaffen.
Thuis laat hij de nieuwe mogelijkheden van het apparaat zien.
fragment uit: zo de ouden zongen, 1938; collectie Beeld en Geluid
Nieuws
Niet alleen was de lancering van 16 mm film voor amateurfilmers een revolutie, maar ook journalisten waren in staat sneller en makkelijker nieuwsitems te maken. Rijdend op een dak van een auto, filmend uit de hand, het was opeens allemaal eenvoudiger.
Naast alle voordelen voor de amateurfilmer bracht de 16 mm film dus ook enorme voordelen bij de nieuwsgaring. Door de lichte camera waren allerlei nieuwe journalistieke vormen mogelijk.
Fragment uit: trailer 100 jaar 16 mm film. Bron: Beeld en Geluid.
Hungary in Revolt
Een goed voorbeeld van de mogelijkheden die 16 mm film bracht bij nieuwsgaring is de film "Hungary in Revolt", waarbij de cameraman midden in een vuurgevecht beland en door kan blijven filmen.
Met een zware 35 mm camera was dat niet mogelijk geweest.
fragment: Hongaarse opstand oktober 1956, NTS; Bron: collectie Beeld en Geluid
Floris
Behalve voor nieuwsitems werden ook televisieseries op 16 mm film gemaakt.
Een beroemd voorbeeld is de serie Floris, geregisseerd door Paul Verhoeven en uitgezonden door de NTS.
Fragment: Andere tijden, 6 oktober 2013;Bron: collectie Beeld en Geluid.
Telerecording
Bij de introductie van televisie in Nederland wordt gebruikt gemaakt van telerecording.
Voor een televisietoestel wordt een filmcamera geplaatst die de live uitzending opneemt.
Het voordeel hiervan is dat de telerecording op film vermenigvuldigd kan worden en op een later tijdstip uitgezonden wordt.
Omroeparchief
Bijkomend voordeel is dat de opgenomen telerecording bewaard werd en zo terecht kwam in het televisiearchief.
In de depots van Beeld & Geluid liggen meer dan een kwart miljoen van dit soort telerecordings op 16mm filmrollen.
Een substantieel deel is inmiddels gedigitaliseerd.
Nog steeds "Alive and kicking..."
Ondanks digitale mogelijkheden speelt 16mm nog steeds een rol in de wereld van cinema.
Een aantal jonge regisseurs maakt nog steeds films op 16mm. Soms uit kostenoverweging, maar vaker uit esthetische overwegingen. De aanwezigheid van grofkorreligheid (grain) levert op groot scherm een bijzonder beeld op. Ook geeft 16mm film meer mogelijkheden met het contrast.
Voorbeelden zijn de films van Darren Aronofsky, waaronder de thriller PI uit 1998. Vanwege het 25 jarig bestaan van zijn film maakt hij dit jaar (2023) een speciale scan voor vertoning in Imax bioscopen. Door het grote scherm en de brede beeldverhouding zie je wel tot 25% meer, maar het origineel is opgenomen op de honderd jaar oude 16mm film.
Fragment uit trailer PI; Bron: You Tube
Meer weten over 100 jaar 16 mm? Bezoek onze speciale pagina https://beeldengeluid.nl/100jaar16mm
Bekijk bronnenlijst
Geef feedback
😕
👍
Wil je dit verhaal delen?
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
Publiek Domeindag
Elk jaar komt er nieuw materiaal in het publiek domein. Dit is materiaal waarvan het auteursrecht is verlopen. Om te vieren dat het vrij te delen en te gebruiken is voor iedereen, organiseert Beeld & Geluid samen met Open Nederland, Wikimedia Nederland, de Koninklijke Bibliotheek, Netwerk Digitaal Erfgoed en verschillende erfgoedinstellingen op 12 januari de Publiek Domeindag 2024.