Hoe lang zijn jouw tenen?
Je hebt nodig: een typetje, een gevoelig actueel onderwerp en een bak humor. Dat maakt satire, een genre dat garant staat voor hoge kijkcijfers op de Nederlandse televisie. Maar wat is satire en zijn er grenzen?
Later lezen
Hoe weet je wat satire is?
Eerst maar even het begrip vastleggen: Satire is komisch commentaar op de werkelijkheid, zo simpel én zo ingewikkeld is het. Aldus zelfbenoemd satireprofessor Wim de Bie (2012). Dat commentaar wordt vaak geleverd op een actuele gebeurtenis of op een persoon en kan zeer verschillend van karakter zijn: van zeer controversieel en beladen zoals met profeet Mohammed van Charlie Hebdo...
'Ventiel van de samenleving'
"Dankzij satire kunnen we allemaal ontspannen en een beetje lachen om dingen die we eigenlijk te serieus nemen."
Sanne Wallis de Vries, tentoonstelling Serieus grappig
Toch waren zij niet de eersten die er mee op de buis kwamen. Die eer valt te beurt aan Mies Bouwman en haar collega's van de VARA. De meest geruchtmakende aflevering was deze: Beeldreligie.
De manier waarop dat gebeurde stuitte miljoenen televisiekijkers tegen de borst. De presentator sprak een soort gebed uit en richtte zich daarbij tot de televisie. Als ware dit de nieuwe God. Het gebed was overduidelijk gebaseerd op het christelijke Onze Vader. Nu vindt iedereen het grappig. Toen niet: Godslastering vond men!
Mies Bouwman
Veel kritiek richtte zich tegen Mies Bouwman. Wegens de bedreigingen aan haar adres zag zij zich gedwongen haar medewerking aan het programma te staken. Kritiek op de kerk lag blijkbaar erg gevoelig.
Kan dit?
"Belachelijk, puberaal, bijna fascistisch"
In 2000 vonden zelfs de leden van de toch best progressieve VPRO de Hitler/Haider-act van Rob Muntz in het tv-programma ‘Waskracht!’ te ver gaan en zeiden hun lidmaatschap op. Muntz werd aanvankelijk door het VPRO-bestuur op non-actief gesteld. Dat werd later weer teruggedraaid.
Volgens cabaretier Freek de Jonge zijn er helemaal geen grenzen meer en is satire daarom morsdood. [Geluid aan voor radiofragment]
Wat vind je van dit fragment?
Waar ligt dan LETTERLIJK de grens?
Satire wordt in elk land anders ervaren, zelfs tussen redelijk gelijkgestemden buurlanden. Zie De Luizenmoeder. In België is er ook een versie van, maar die is veel minder scherp van toon.
Je kunt nooit zeggen: dit is de grens. Die grens zit in je hoofd.
Grof en beledigend of serieus grappig? Die grens is vaak persoonlijk en dus moeilijk te trekken. Maar waar de grens ook ligt: satire haalt de lading van gevoelige of taboe onderwerpen, benoemt misstanden en vooroordelen en helpt de democratie zo een handje. Tja, en dat schuurt af en toe.
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
Jos Collignon, niet voor lange tenen
Vanaf de jaren zeventig is Jos Collignon een van de bekendste cartoonisten van ons land. Met penseel, inkt en een flinke dosis humor nam Collignon bijna een halve eeuw lang het nieuws op de hak. Graag vertelt Jos over wat er komt kijken bij het maken van een goede politieke spotprent.