Porno kijken in een volle zaal
Denk je porno, dan denk je internet en (meestal) privacy. Maar niet zo heel lang geleden moest je ervoor naar de film. Yvette Nikolov onderzocht voor haar afstudeeronderzoek bij Beeld & Geluid de seksbioscoop. Waar kwam hij vandaan en hoe reageerde Nederland erop?
Begin het verhaal
Later lezen
Familiegeheim
Dit ben ik, met mijn opa. Veel over zijn leven heb ik nooit geweten. Tot ik tijdens mijn studie filmwetenschappen een interessante ontdekking deed. Mijn opa bleek in de jaren 60 en 70 een zeer succesvolle business te runnen...
Hij was in die tijd eigenaar van meerdere seksbioscopen in Limburg en Noord-Brabant; een heus seksbioscoopimperium.
Dat wekte mijn interesse. Ik besloot mijn afstudeeronderzoek te wijden aan de geschiedenis van de seksbioscoop.
Seksbioscoop
In mijn woonplaats Utrecht bleek ooit een seksbioscoop te zijn gevestigd: Palace. Deze kleine bioscoop vertoonde in 1964 voor het eerst een erotische film.
Dat de erotische film juist op dat moment zijn intrede doet in de filmzalen is geen toeval. Met de seksuele revolutie van de jaren 60 maakt de seksuele moraal een enorme verandering door. Ook de Rijksfilmkeuring, verantwoordelijk voor ‘de morele controle over het volk’, moderniseert en gaat hier in mee. Door de versoepelde filmkeuring mag er vanaf 1965 steeds meer naakt in de bioscoop worden vertoond.
Porno of erotiek
Met de hoeveelheid naakt valt het overigens best mee. Met een paar naaktbeelden wordt een film al bestempeld als seksfilm. Harde porno komt überhaupt nog niet voor. De films die vertoont worden, zijn eerder pikant dan pornografisch te noemen.
Uitverkochte zalen
De erotische filmvertoningen in Palace zijn een onverwacht succes en de bioscoopexploitant breidt de programmering uit.
De grote omslag komt eind 1964, wanneer de film Striptease van Parijs (Les Strip-teaseuses, 1964) in première gaat.
Bloter dan ooit
Deze film bevat een voor die tijd ongekende hoeveelheid naakt. Striptease van Parijs trekt 4 weken lang uitverkochte zalen en breekt alle bezoekersrecords.
Vanaf 1965 specialiseert Palace zich tot seksbioscoop en beleeft gouden tijden. Het is de eerste plaatselijke bioscoop die aandacht schenkt aan een nieuwe nichemarkt, die niet eerder in deze mate was aangesproken.
De pers en de filmpers uiten zich aanvankelijk overwegend positief tegenover de vertoning van erotische films. Vrije beleving van seksualiteit in film zou bevorderlijk zijn voor zowel het individu als voor het maatschappelijk welzijn, zo pleiten zij. Elke seksuele remming wordt gezien als schadelijk.
Jaren 70
In de jaren 70 worden de regels van de filmkeuring verder versoepeld, en de films meer expliciet. Zo is er voor het eerst simulatieseks op het scherm te zien. Niet iedereen is blij met de inhoud van de films. Verschillende feministische groepen ageren tegen de manier waarop vrouwen worden afgebeeld in de erotische films.
Ook protesten bij Palace
Voor mans plezier is de vrouw een lekker dier
In 1970 protesteren de Dolle Mina’s bij Palace. Bij de actie lukt het hen naar binnen te dringen, de vertoning stop te zetten en het zaallicht aan te doen. In een reactie verklaart een Dolle Mina: 'de film die zij draaiden, heette Pak het wijfje. Zoiets schreeuwt om actie'.
De daaropvolgende jaren neemt de kritiek op de pornofilms fors toe. Het aantal feministische protestacties komt in de jaren 80 tot een hoogtepunt.
Pruimenbloesem
Nederlands eerste erotische langspeelfilm
In diezelfde periode beleeft het Utrechtse Palace zijn hoogtijdagen met de release van de film Pruimenbloesem.
Pruimenbloesem gaat in 1982 in première en is de eerste in Nederland geproduceerde lange bioscoopfilm in het erotische genre. Wie de film maakte? De bedrijfsleider van Palace, die het - na het zien van tientallen erotische films - inmiddels tijd vond om zelf op de regisseursstoel plaats te nemen. En met succes! Pruimenbloesem trekt circa 200.000 bezoekers.
...en zo ziet Pruimenbloesem (1982) eruit.
Regie: Willem van Batenburg
(we hebben wel de wat minder expliciete beelden uitgekozen.)
Met de komst van de videorecorder neemt de populariteit van de seksbioscoop af. Je hoeft niet langer in de rij te staan om aan je trekken te komen, maar kan lekker thuis aan de slag.
Met de zogenaamde sandwichformule (twee gewone films en het ‘vlees’ in het midden) zijn de erotische films gemakkelijk mee te nemen.
Accepteer marketing cookies om video (vanaf extern platform) af te spelen.
COOKIE INSTELLINGENAl doen sommige mensen daar niet zo geheimzinnig over...
Terug naar de privésfeer
Videotheken schieten als paddenstoelen uit de grond. En ook de porno-industrie richt zich meer en meer op de thuisgebruiker. Het gros van de films wordt niet meer op 35mm uitgebracht maar direct op videoband. Eerst voor verhuur en later ook voor verkoop. Het aanbod is enorm.
Het doek valt voor Palace
In 1987 stopt Palace met het vertonen van pornofilms en richt de bioscoop zich weer op de reguliere markt. Zonder succes… in 1991 valt definitief het doek voor Palace. De bioscoop sluit.
Tegen die tijd zit mijn opa al in de Spaanse zon van zijn vervroegd pensioen te genieten.
Inmiddels is ook de videotheek een uitstervend fenomeen.
En de seksbioscoop? Er bestaan er nog een paar in Nederland. Al hebben die inmiddels meer de functie van darkroom gekregen. Wat zou opa daar van vinden?
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
Pop op Zondag
Muziek raakt mensen. Muziek roept emoties op en herinneringen wakker. Dat blijkt elk jaar weer als eind december de ‘lijst der lijsten’ de uren aftelt tot aan Bohemian Rhapsody. Popsongs bieden troost, halen je uit een dal, vertolken je vreugde, zetten aan tot bezinning. Daarom gaan popmuziek en geloof ook prima samen.