groep mensen loopt door de stad bij herdenking keti koti met vlaggen en in kleurrijke kleding
groep mensen loopt door de stad bij herdenking keti koti met vlaggen en in kleurrijke kleding

Keti Koti in beeld

Later lezen

Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.

koning willem alexander

Historische toespraak

Koning spreekt

Op 1 juli 2023 is het Nederlandse Herdenkingsjaar Slavernijverleden van start gegaan onder grote belangstelling. De excuses en het vragen om vergiffenis door koning Willem-Alexander was het hoogtepunt van de herdenking. Er was met veel aandacht uitgekeken naar de toespraak van de koning. Zeker nadat premier Rutte in 2022 officieel excuses voor het slavernijverleden had aangeboden namens de Nederlandse overheid. Rutte ging toen in zijn toespraak in op het doorwerken van het verleden in het heden. 

 

Afbeelding: Het Koninkljk Huis, 01-03-2013, Koos Breukel. Bron: Wikimedia Commons
Excuses Rutte

Op 19 december 2022 bood premier Rutte officieel excuses aan voor het slavernijverleden namens de Nederlandse overheid.

Rutte ging toen in zijn toespraak in op het doorwerken van het verleden in het heden. 

Fragment: NOS Journaal, 19-12-2022, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid
NOS nederlandse omroep stichting logo

Live NOS verslag

In de media is er nu veel aandacht voor Keti Koti, in het verleden ook wel bekend onder de naam Dag der Vrijheden of Emancipatiedag. Van krantenartikelen tot en met documentaires en speciale nieuwsuitzendingen op radio en televisie, Keti Koti is overal te vinden. Toch is de NOS pas in 2017 begonnen met het live uitzenden van de herdenking en viering van Keti Koti. Dit werd er onder meer gezegd tijdens de eerste live-uitzending met Yerry Relum en Joy Wielkens en presentatrice Simone Weimans. 

Afbeelding: Logo NOS, 29-05-2009, NOS. Bron: NOS.NL
Live verslag

De NOS is pas in 2017 begonnen met het live uitzenden van de herdenking en viering van Keti Koti.

In de eerste uitzending kwamen onder andere Yerry Relum en Joy Wielkens aan het woord.

Dit werd er onder meer gezegd tijdens de eerste live-uitzending, onder andere over de aandacht die het onderwerp krijgt.

Fragment: NOS Live verslag Keti Koti, 01-07-2017, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Woede

De inwijding van het nationaal monument slavernijverleden vond op 1 juli 2002 plaats in aanwezigheid van toenmalig koningin Beatrix.

Tot frustratie van de nazaten van tot slaafgemaakten golden er zulke strenge veiligheidsmaatregelen dat slechts een kleine groep genodigden bij de opening aanwezig mocht zijn.

Zoals ook blijkt uit de reacties van mensen die achter de hekken moesten blijven.

Fragment: NOS journaal, 01-07-2002, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid
beeld nationaal monument  slavernijverleden met groep beelden bij elkaar

Discussie

In de jaren na de inwijding bleef er discussie ontstaan over de weinig prominente plek in het Oosterpark, maar er waren ook heftige meningsverschillen over de invulling van de herdenking. Die vaak tot uiting kwamen in de media. Toch speelt het monument een belangrijke rol bij het zichtbaar maken van het slavernijverleden. De beeldengroep van kunstenaar Erwin de Vries kijkt naar het verleden, heden en de toekomst, met als boodschap ”de vrijheid in het geloof dat we ooit helemaal vrij zullen komen van discriminatie.”

Afbeelding: Monument Slavernijverleden, CeesCamel, Erwin de Vries beeldend kunstenaar, 03-09-2018. Bron: Wikimedia
Polygoonjournaal 1953

Als je op zoek gaat naar Keti Koti in ons archief dan komt er een Polygoonjournaal uit 1953 naar boven.

Hierin blijkt duidelijk dat de herdenking en viering vooral in beeld werd gebracht als exclusief voor de Surinaamse Nederlanders.

Het ging niet over de achtergrond en de betekenis van de getoonde rituelen. 

Fragment: Polygoon, 10-07-1953, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Nationale Viering

In het Polygoon journaal van 1960 komt naar voren dat Suriname voor het eerst haar eigen nationale dag viert: de Dag der Vrijheden.

In de toespraak van minister-president Emanuels wordt duidelijk dat het een belangrijke dag is voor alle bevolkingsgroepen van Suriname, ongeacht kleur, ras of geloof.

Fragment: Polygoon, 15-07-1960, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Tot slaaf gemaakten

De VARA pakt het in 1963 anders aan dan het Polygoon.

In de uitzending, 100 jaar afschaffing van de slavernij, komen nazaten van tot slaaf gemaakten aan het woord,

waardoor hun perspectief niet ontbreekt, maar juist duidelijk aanwezig is.

Daaruit blijkt ook wel hoe kort geleden de slavernij nog maar is afgeschaft als mensen vertellen over wie ze als tot slaaf gemaakten kennen.

Fragment: 100 jaar afschaffing slavernij, 02-07-1963, VARA. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Suriname in beeld

In het Polygoon journaal uit hetzelfde jaar, wordt helemaal geen aandacht besteed aan de rol van Nederland in de slavernij.

De viering van Keti Koti in Suriname wordt op zo’n manier in beeld gebracht, dat het uit een heel ander land lijkt te komen.

Terwijl er wel mensen in het journaal voorkomen die de slavernijtijd nog hebben meegemaakt.

Suriname is op dat moment ook nog onderdeel van het Koninkrijk Nederland.

Fragment: Polygoon, 18-07-1963, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Flatgebouw De Gliphoeve

In de jaren zeventig is er in het NOS journaal wat te zien van Keti Koti in een item over Surinamers in de Bijlmer.

Zo zijn er beelden van de herdenking en viering in 1975 in flatgebouw De Gliphoeve in Amsterdam Zuidoost.

Er wordt uitleg gegeven over Keti Koti en er worden beelden getoond van dansende mensen.

Ook hier gaat het vooral om een herdenking die vooral Surinaamse Nederlanders aan lijkt te gaan. 

Fragment: NOS journaal, 01-07-1975, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Geen witte aandacht

In de jaren negentig is er nog steeds sprake van een afstandelijke houding richting het slavernijverleden en de rol van Nederland daarin.

Vanuit de politiek en het witte gedeelte van de Nederlandse bevolking is er in de jaren negentig geen tot weinig aandacht voor het slavernijverleden.

Fragment: NOVA, 02-04-1998, NOS/VARA. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Strijd voor Nationaal Monument

Er is in die jaren ook een groep mensen die wel al oproept om te komen tot een nationaal monument slavernijverleden. Activist en voorzitter van de stichting Eer- en herstel  zoekt regelmatig de media aandacht op. In 1997 schuift hij aan in het programma Spijkers bij Jack Spijkerman om aandacht te vragen voor een nationaal monument slavernijverleden.

Monument

In 'Spijkers' legt hij uit waarom een monument zo belangrijk is.

Het gaat niet alleen om de successen die we in het verleden hebben behaald, maar ook om wat het heeft gekost.

Daarnaast onderstreept hij dat het om een gedeelde geschiedenis gaat van alle Nederlanders.

Fragment: Spijkers, 06-12-1997, VARA. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Onderwijs en meer media aandacht

Met de komst van het Nationaal Monument Slavernijverleden in 2002 ontstaat er een nieuwe dynamiek.

De opname van het slavernijverleden in de Canon van Nederland in 2006 zorgt ervoor dat er meer aandacht komt in het onderwijs en de wetenschap.

Tegelijkertijd besteden ook steeds meer programma’s op televisie aandacht aan het slavernijverleden. Van programma’s voor de jeugd tot en met volwassenen.

Voorbeelden hiervan zijn programma's als Histioclips, De Slavernij Junior, De Slavernij Voorbij en Van Bahia tot Brooklyn.

Fragmenten: Compilatie zie bronnenlijst

Ophef over jeugdserie

Toch gaat het niet altijd goed. De EO lanceert in 2022 Kofi’s Tori. In deze online jeugdserie deelt Kofi, een 14-jarige tot slaaf gemaakte tiener, vloggend zijn verhaal. Over het leven op de plantage, zijn plantagehouder, de verkoop van zijn broer,  verliefd worden en zijn uiteindelijke vluchtpoging. Er ontstaat grote ophef als er op de social media kanalen van de publieke omroep losse fragmenten worden geplaatst zonder context. De kritiek luidt dat de serie de slavernij te luchtig voorstelt. Veel mensen zullen na de ophef niet meer naar Kofi’s Tori hebben gekeken. De poging om een jonge, nieuwe generatie kennis te laten maken met het slavernijverleden door deze serie is waarschijnlijk niet gelukt. Op Zapp.nl en YouTube is de hele serie nog wel te zien (zie bronnenlijst).

Reactie van de EO

EO biedt excuses aan over jeugdserie Kofi's Tori

De excuses van de makers van de EO jeugdserie Kofi's Tori. 

Afbeelding: Screenshot website Zapp, 11 -11-2022, Zapp. Bron: https://www.zapp.nl

Janice Deul

Janice Deul

In 2023 komt (lifestyle) journalist Janice Deul met haar boek Keti Koti, een gids voor iedereen. Tot haar verbazing zijn er nog niet eerder boeken geschreven over Keti Koti. De algemene kennis over de viering en herdenking van het afschaffen van de slavernij schiet tekort bij veel mensen. Janice vertelt ons over waarom ze het boek heeft geschreven en wat ze vindt van de media aandacht voor Keti Koti. 

Afbeelding: Promotiefoto Janice Deul Keti Koti, Marie-Louise Hodge, datum onbekend. Bron: https://www.amboanthos.nl/auteur/janice-deul/#
Janice over media

Janice noemt het al winst dat de media iets laten zien, omdat het ook heel lang anders is geweest.

Maar tips zijn nog om dieper de materie in te duiken en op verschillende manieren te vertellen, op verschillende podia en gericht op verschillende doelgroepen.

Verder is belangrijk dat het verhaal ook verteld wordt door nazaten, vanuit alle gemeenschappen die bij dit verhaal betrokken zijn.

Zowel voor als achter de camera.

Fragment: Interview Janice Deul, 27-06-2023, TILT - Beeld & Geluid. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Wat ontbreekt er?

Tijdens de research voor dit verhaal komt naar boven dat er weinig beeldmateriaal is van de Keti Koti herdenkingen die in het verleden hebben plaatsgevonden. Ook de Bigi Spikri, de feestelijke parade die voorafgaand aan de herdenking wordt gevierd, is afwezig. Hebben we het materiaal niet? Of zou het komen omdat het begrip 'Bigi Spikri' helemaal niet is opgenomen in de zoektermen? Hoe dan ook, het is iets om uit te zoeken opdat het beeldmateriaal van het verleden maar ook heden beschikbaar te maken en houden voor toekomstige generaties.

De beelden uit het archief laten zien dat het slavernijverleden in Suriname en het Caribisch Nederland niet zichtbaar was in de media van vroeger. Met de aandacht van nu in de media is er ruimte voor deze geschiedenis en de verschillende perspectieven. De media vormen een brug met het verleden en brengen het tot leven. Door aandacht te besteden aan het verleden kan er in het heden bewustwording, erkenning en verbinding ontstaan, zodat de gezamenlijke geschiedenis een plek krijgt voor iedereen in Nederland.

Meer weten over Keti Koti in de media bekijk ook het collectieverhaal van conservator Jop Euwijk te vinden in de bronnenlijst. 

Bekijk bronnenlijst

Gerelateerde verhalen

Bekijk alle verhalen