De stem van de straat
Voxpop is een journalistieke uitdrukking waarbij willekeurige mensen op straat wordt gevraagd naar hun mening over een actueel onderwerp. Maar wat was de eerste voxpop op tv? En welke onderwerpen zijn populair?
Later lezen
Van alle tijden
In de journalistiek wordt de "voxpop" al jaren gebruikt als hulpmiddel. Voxpop is de afkorting van Vox Populi, oftewel de stem van het volk. Al in de beginjaren van de televisie in Nederland werden journalisten de straat opgestuurd om mensen te bevragen. Een vroeg voorbeeld is het item uit het programma Televitrine uit 1959.
In de Televitrine houdt Maria van der Elst een straatinterview met een vrouw op een solex bromfiets.
Op subtiele wijze wordt de dame op de bromfiets nog net wat dichter bij de camera gehaald.
Het onderwerp van het interview is of vrouwen een gevaar op de weg zijn en of het niet heel eng is om op een bromfiets te rijden.
De stem van deze vrouw laat horen dat het vanzelf gaat en dat het ook helemaal niet eng is om op de weg te rijden.
De uitdaging
Maar meningen kunnen verschillen, daarom wil je ook altijd meerdere mensen aan het woord laten. In de programmareeks Een dure grap, over de betekenis van televisie in Nederland, worden ook mensen op straat bevraagd. Dat levert een opmerkelijke scène op een markt in Amsterdam op. Een scène die tegelijkertijd de uitdaging van voxpoppen laat zien: er komt namelijk altijd wel iemand langs die voor is en iemand die tegen is. Maar als dit een discussie oplevert, grijp je dan in?
De voxpop van 'Een dure grap' gaat over televisieprogramma's en wordt afgenomen op een markt in Amsterdam.
Waar de ene vrouw laat weten de programma's van nu niet geweldig te vinden...
...zou de andere vrouw deze toch echt niet willen missen.
Er wordt niet ingegrepen, want dit hoort ook bij voxpops.
Deze discussie laat ook de stem van de straat horen en dat deze kan verschillen.
Geliefde onderwerpen
Naast de actualiteit zijn er veel onderwerpen die zich lenen voor een straatinterview: onderwerpen die vaak terugkomen zijn de prijzen van boodschappen, de politiek, religie en het herkennen van een portretfoto.
Boodschappen
Een graag gebruikt onderwerp bij een Voxpop zijn de prijzen. Vooral de prijzen van benzine en boodschappen komen in de loop van de tijd vaak voor. Ook hier weer is de een van mening dat het wel meevalt en de ander vindt het schrikbarend.
De verslaggever van de actualiteitenrubriek 'Hier en Nu' kan daarvoor natuurlijk maar op één plek zijn.
Hij gaat daarvoor langs bij een supermarkt in een winkelcentrum en bevraagt de mensen die naar buiten komen.
Zij zijn natuurlijk bij uitstek het beste testpubliek die iets kunnen zeggen over de gestegen prijs van boodschappen.
Locaties zijn dan ook erg belangrijk voor voxpops.
Waar je op de markt altijd wel terecht kan voor brede onderwerpen...
...kun je dus ook het onderwerp je locatie laten bepalen.
God
Naast luchtige of alledaagse onderwerpen komen ook de meer serieuze kwesties aan de orde. In 1994 trok Evangelische Omroep verslaggever Henk Binnendijk de straat op om mensen te bevragen over hun geloof.
In 'Het hart op de tong' loopt Henk Binnendijk op straat op mensen af om naar hun relatie tot God te vragen.
Wat opvalt in dit fragment is dat de cameraman pas later dichterbij komt.
Dat geeft de vrouw nog voldoende tijd om snel uit beeld te lopen in de eerste seconden.
Man bijt hond
Het programma Man bijt hond, jarenlang een van de best bekeken programma's, had een aparte, eigen manier van voxpoppen: De "Babbelbox", een rubriek die iedere dag op een andere locatie mensen liet reageren op de vraag van de dag.
De babbelbox is een vorm van voxpop, waarbij het niet een persoon is die de vragen stelt.
Dit maakt het wellicht nog laagdrempeliger, want zo kan echt iedereen reageren.
Zelfs kinderen zonder begeleiding.
Tegenwoordig zou dat niet meer kunnen zonder toestemming.
Weet u wie dit is?
Een vaak gebruikt trucje om de populariteit van met name politici te testen is door middel van een foto. Je neemt een foto mee en vraagt aan willekeurige voorbijgangers: "Weet u wie dit is..?" Het is een luchtig item, maar peilt tegelijkertijd of de gewone mensen weten wie er de belangrijke beslissingen maken in en over ons land.
In 'Nederland komt thuis' wordt winkelend publiek gevraagd of ze de man op de foto herkennen.
De reacties lopen ook hier weer uiteen.
POWNED
Als fenomeen heeft de voxpop zelfs een heuse publieke omroep tot gevolg: Omroep Powned, een initiatief van website Geen Stijl. De eerste uitzending was in september 2010 en de programmering bestaat voor het overgrote deel uit filmpjes, gemaakt op straat, waar mensen aan het woord komen over uiteenlopende onderwerpen.
De aankondiging van het PowNews van 6 oktober 2010 geeft drie highlights.
Twee van de drie items laten gelijk zien dat mensen op straat bevraagd zijn.
Eén daarvan laat ook zien dat lang niet iedereen altijd gediend is van spontane bevragingen op straat.
Dergelijke negatieve reacties komen steeds vaker voor.
Vluchtelingen
De laatste jaren is de komst van vluchtelingen vaak aanleiding tot protest. De gemoederen lopen soms hoog op en meningen zijn er te over. Soms komt het tot hevige incidenten zoals op 25 augustus 2021 in het Gelderse dorp Harskamp. Daar moest de politie uiteindelijk ingrijpen, toen onder meer een stapel autobanden in brand werd gestoken. De dag erna gaat het NOS journaal burgers op straat bevragen naar hun mening. Zoals wel vaker zijn die verdeeld, maar hier overheerst de nuance.
Inwoners van Harskamp staan hierover de NOS te woord.
Over het opvangen van de vluchtelingen hebben ze hun mening klaar.
Ook reageert een man op de protesten.
Iedereen heeft recht op een eigen mening, maar aan de manier van uiten lijkt wat hem betreft wel een grens te zitten.
Voxpop op internet
Dat het fenomeen 'voxpop' niet beperkt blijft tot de traditionele media, bewijst Roel Maalderink met zijn webserie "Voxpop". In deze internetserie gaat hij, met een knipoog naar het nieuws, de straat op om mensen te vragen naar hun mening. Het gevolg van deze aanpak: wekelijks bekijken duizenden mensen zijn video's. Ook is hij genomineerd voor de prestigieuze Televizier ster 2021.
De onderwerpen van zijn Voxpop zijn erg uiteenlopend en vaak vanwege de satirische invalshoek vooral grappig.
Zo vraagt Roel Maalderink in deze video hoe mensen het jaar 2020 beleefd hebben.
Hier en daar stuurt hij wellicht wat in de antwoorden...
...maar het is vooral zijn interview-stijl én de manier waarop de video is bewerkt, die voor de humor zorgen.
De voxpop is dus van alle tijden en dankzij internet toegankelijker dan ooit. Dit brengt bepaalde uitdagingen met zich mee, zoals de rechten van kinderen of heftige reacties. Waar actualiteitenprogramma's en nieuwsbronnen vaak de straat op gaan voor de actualiteit, zijn het de vloggers die over de meest uiteenlopende onderwerpen mensen bevragen. Zo krijgt niet alleen de mening van de straat een podium, maar kan er ook om gelachen worden.