Actie!

Extincton Rebellion

Ze halen volop het nieuws: de activisten van Extinction Rebellion (XR). Met hun geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheidsacties strijden ze tegen klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit die uiteindelijk zullen leiden tot het uitsterven van de mens. Vandaar de term 'extinction' (= Engels voor uitsterven) in Extinction Rebellion. Om dit te voorkomen moeten we volgens XR onze economie en manier van leven drastisch veranderen. En wel meteen, want de tijd begint te dringen. Je ziet dit terug in het logo: een cirkel die de wereld symboliseert met daarin een zandloper.

Foto: logo Extinction Rebellion, datum onbekend, David Holt, Bron: wikimedia commons

XR en Social media

XR maakt actief gebruik van social media om aandacht voor haar zaak te genereren. Ze produceert zelf content voor platforms als X, Facebook, TikTok en Instagram. Om informatie te verspreiden, de boodschap te brengen, evenementen te delen, het publiek te mobiliseren en updates te geven van de acties.

Foto: tijdlijn XR, 15-09-2023, extinctionrebellionnl, Bron: Instagram

Blokkade van de A12

XR trekt met haar acties ook de aandacht van de traditionele media.

Zoals met de dagelijkse blokkade van de A12 in Den Haag.

De demonstraten eisen de directe afschaffing van de subsidies op fossiele brandstoffen.

Het 'NOS Journaal' doet er uitgebreid verslag van...

... en interviewt de demonstranten over hun beweegredenen om mee te doen.

Fragment: NOS Journaal, 09-09-2023, NOS, Bron: Collectie Beeld & Geluid

NOS Journaal filmt ingrijpen

Het ‘NOS Journaal’ staat er ook met de camera bovenop als de politie bij een blokkadeactie van XR ingrijpt.

De activisten hebben zich aan elkaar geketend en zich vastgelijmd aan het asfalt.

Het ‘NOS Journaal’ filmt de actievoerders terwijl de politie ze losmaakt en afvoert.

Ondertussen gaat verslaggever Jeroen Gortworst gewoon door met interviewen.

Fragment: NOS Journaal, 28-01-2023, NOS, Bron: Collectie Beeld & Geluid

Plakactie op tv

Sommige activisten van XR gebruiken de traditionele media ook bewust als podium om hun boodschap over te brengen.

Zoals activist Jelle de Graaf die zich tijdens een live-uitzending van de RTL-talkshow 'Jinek' vastlijmt aan de tafel in de studio.

Dit tot verrassing van de andere tafelgasten en presentator Beau van Erven Dorens.

In het programma ‘Khalid & Sofie’ blikt De Graaf terug op zijn actie en vertelt hij over het nut ervan.

Fragment: Khalid & Sofie, 27-10-2022, BNNVARA, Bron: Collectie Beeld & Geluid

Fragment actie De Graaf: Jinek, 22-10-2022, RTL 4, Bron: Collectie Beeld & Geluid

Grappige TikToks

De actie van De Graaf inspireert anderen weer tot het maken van allerlei grappige filmpjes op TikTok.

Zoals TikTokker @dylanbeukenkamp die in dit filmpje de beelden van de actie gebruikt.

En ook de audio van de actie doet het goed op TikTok, zo kun je horen in dit filmpje van supermarkt 'Jumbo'.

TikTok @dylanbeukenkamp, 26-10-26, Bron: TikTok

TikTok @jumbosneekcentrum, 27-10-26, Bron: TikTok

Vanavond zitten er bij Jinek aan tafel twee klimaatwetenschappers om te praten over de klimaat- en ecologische crisis. Dat is de afgelopen weken niet zo geweest.

Jelle de Graaf - activist XR

Toch gelooft De Graaf dat dit soort acties werken om media-aandacht voor het klimaatvraagstuk te genereren.

Quote: Jelle de Graaf, uit: Khalid & Sofie, 27-10-2022, BNNVARA, Bron: Collectie Beeld & Geluid

Hoe?

Kortom, zowel de social als traditionele media zijn belangrijk voor XR om haar boodschap onder de aandacht te brengen bij het brede publiek. Maar hoe lukte Greenpeace dat, die andere activistische milieubeweging die opkwam in het pre-digitale tijdperk toen er nog niet zoveel soorten media bestonden? Hoe slaagde zij erin om de aandacht van de media te krijgen en de publieke opinie te beïnvloeden?

Don't Make the Wave

Greenpeace ontstaat begin jaren ‘70 uit protest tegen Amerikaanse kernproeven op Amchitka, een eiland voor de kust van Alaska. De proeven zorgen voor een ernstige verstoring van de natuur en een groep Amerikanen en Canadezen komt ertegen in verzet. Ze richten het comité Don’t Make the Wave op en organiseren een benefietconcert om geld in te zamelen om actie te kunnen voeren.

Afbeelding: poster aankondiging Greenpeace concert, 1970 (exacte datum onbekend), Vancouver Sun, Bron: jonimitchell.com

Benefiet-concert

Het concert vindt in oktober 1970 plaats in het Canadese Vancouver, met onder meer optredens door Joni Mitchell, Chilliwack en Phil Ochs. Ook muzikant James Taylor is van de partij. Jaren later blikt hij er in deze video op terug.

Fragment: James Taylor Concert Footage For Greenpeace (Amchitka, Alaska), Bron: YouTube-kanaal GreenpeaceCanada

Allergaartje

Het concert is een groot succes. De actievoerders halen genoeg geld op om een boot te huren. Ze dopen het schip ‘Greenpeace’ en zetten koers naar Amchitka, daar waar de kernproeven plaatsvinden. Met aan boord een allegaartje aan actievoerders, onder wie Greenpeace-oprichters Paul Cote, Jim Bohlen, en Irving Stowe. Ze sturen de hele wereld persberichten om over de actie te informeren. Maar nog voordat ze het eiland bereiken houdt de Amerikaanse kustwacht het schip tegen en wordt de bemanning gearresteerd.

Foto: de oprichters van GreenPeace, 1971, Robert Keziere, Bron: greenpeace.org

Publiciteit

Toch is de actie een succes. Medestanders houden steunprotesten, zoals hier bij de Amerikaanse ambassade in Toronto (zonder audio).

Beelden ervan worden via de internationale nieuwsuitwisseling wereldwijd gedeeld met nieuwsredacties.

En onder druk van de enorme publiciteit besluit de Amerikaanse overheid te stoppen met de kernproeven op Amchitka.

Fragment: Betoging in Toronto (Canada) tegen kernproef op Amchitka (Aleoeten), 30-10-1971, Internationale Nieuwsuitwisseling, Bron: Collectie Beeld & Geluid

'Bearing witness'

Greenpeace groeit wereldwijd en verbreedt haar geweldloze acties naar andere bedreigingen van het ecosysteem, zoals de walvisjacht, zeehondenjacht en het dumpen van chemisch afval. Centraal staat ‘bearing witness’: aanwezig zijn bij milieumisstanden om deze openbaar te maken, geïnspireerd door de geloofsgroep Quackers. Greenpeace-activisten voeren actie waar de natuur direct in gevaar is en brengen dit via de media onder de aandacht. Ze gebruiken hun fysieke aanwezigheid als krachtig middel, vergelijkbaar met de aanpak van Extinction Rebellion op de A12.

Foto: Button van Greenpeace uit 1980, Bron: Museum Rotterdam

We protesteren door te getuigen. Erbij zijn, en erover vertellen, het openbaar maken. Maar altijd geweldloos.

Martin Gotjé, voormalig actievoerder Greenpeace

'Greenpeace groot dankzij aanslag op Rainbow Warrior', 16-08-2000, uit: Historisch Nieuwblad, 16-08-2000, Bron:

Eigen lichaam in de strijd

Hoe dat in zijn werk gaat, legt deze actievoerder uit in een uitzending van het actualiteitenprogramma 'Aktua'.

De actievoerders werpen zich letterlijk tussen de walvissen en de jagende walvisvaarder om de walvissen te redden.

Fragment: Aktua, 05-09-1978, TROS, Bron: Collectie Beeld & Geluid

Op beeld

Greenpeace legt haar acties zoveel mogelijk vast op beeld als bewijs van de misstanden en om te kunnen delen met de media.

Er gaan altijd fotografen en cameramensen mee, zoals tijdens deze actie in Russische wateren.

En dat levert deze mooie beelden op, die nieuwsmedia maar al te graag gebruiken.

Fragment: Een strijd voor de toekomst, 12-09-1985, VOO, Bron: Collectie Beeld & Geluid

Nieuwsredacties

Nieuwsredacties hadden geen tijd, geen geld en wilden spectaculaire beelden. Dit was het succes van Greenpeace tot op zekere hoogte. Voorverpakt nieuws, volwaardig audiovisueel materiaal

Maarten Reesink, docent Mediastudies UvA

Greenpeace speelt hiermee handig in op de behoefte van nieuwsredacties naar kant-en-klare, spectaculaire beelden.

Foto: Redactie NOS Journaal, 24-01-1974, NOS, Collectie Beeld & Geluid

Quote: Spui 25: Alumni talk over milieuactivisime in Nederland, 25-06-2023, Bron: Spui 25

Met gevaar voor eigen leven

Actievoerders van de Rainbow Warrior doen er er alles aan om het belangrijke beeldmateriaal veilig te stellen.

Dit fragment uit een documentaire over Greenpeace laat zien hoe dat in zijn werk gaat.

Een activist neemt op volle zee het filmmateriaal mee in een rubberboot, achtervolgd door een vijandelijke helikopter.

Hij wordt gearresteerd, maar zijn medestanders geven de belangrijke opnamen niet op.

Met halsbrekende toeren lukt het ze om de boot met filmmateriaal terug te halen.

Fragment: Een strijd voor de toekomst, 12-09-1985, VOO, Bron: Collectie Beeld & Geluid

Heldere boodschap

Greenpeace bereikt het brede publiek trouwens niet alleen via de spectaculaire beelden van haar acties.

De beweging produceert ook gelikte campagnes met heldere, eenduidige boodschappen.

Zoals deze, waarmee Greenpeace handig inspeelt op de angst onder de bevolking voor de gevaren van kernenergie.

Fragment: Campagne Greenpeace, Polygoon Hollands Nieuws, 12-03-1987, Bron: Collectie Beeld & Geluid

Beeldbank

Ook in deze tijd legt Greenpeace haar acties nog altijd vast en op beeld en voorziet ze de media en andere geïnteresseerden van aantrekkelijk en hapklaar filmmateriaal. Maar nu digitaal en eenvoudig - tegen betaling van een licentie - te downloaden uit Greenpeace Media, een online beeldbank met foto's en video's die teruggaan tot het jaar 1971.

Screenshot Greenpeace Media, 26-09-2023, bron: media.greenpeace.org

XR gebruikt sociale en traditionele media om een breed publiek te bereiken, maar worstelt met het helder framen van het grote thema van klimaatverandering. Hun sociale media-strategie werkt vaak polariserend, wat het mobiliseren tot gedragsverandering bemoeilijkt. Greenpeace richtte zich in haar begintijd op traditionele media en produceerde spectaculair beeldmateriaal in uitzendkwaliteit als onderdeel van haar 'bearing witness'-strategie. Dit materiaal werd wereldwijd door nieuwsredacties gewaardeerd vanwege de kostenbesparing. Met doordachte campagnes en een duidelijke boodschap wist Greenpeace effectief aandacht te vragen voor milieuproblemen, iets waar XR nog een uitdaging heeft.

Bekijk bronnenlijst

Geef feedback

😕

👍

Gerelateerde verhalen

Bekijk alle verhalen

Bekijk ook

evenement 11 - 26 oktober

Herfstvakantie 2025

Deze herfstvakantie is er bij Beeld & Geluid in Hilversum extra veel te beleven. Het museum heeft een metamorfose ondergaan en zet media en mediahelden volop in de spotlights.

Actie!

Later lezen