Datajournalistiek
Start verhaal
Later lezen
Wat is data?
Gegevens, gegevens en nog eens gegevens.
Niks meer en niks minder. Dat kan over van alles gaan. Met name over meer objectieve beschrijvingen van de werkelijkheid, feiten, die op de één of andere manier zijn opgeslagen. Dit kan in tekst, maar ook in cijfers. Dat Nederland het eerste land ter wereld was dat het homohuwelijk legaliseerde is een vorm van data. Maar dat Nederland in 2016 voor 35% onder het zeeniveau lag ook.
OK...
Dat klinkt misschien nog een beetje vaag.
Maar datajournalistiek gaat in principe om het vertellen van verhalen aan de hand van cijfers of gegevens. Deze verhalen kunnen eigenlijk over van alles gaan. Over schrijnende misstanden, onthullende ontdekkingen maar ook bijvoorbeeld - iets luchtiger - over het gebruik van verschillende uitdrukkingen voor geld in rapliedjes.
Maar is dit nieuw?
Nee, in principe hebben onderzoeksjournalisten...
... altijd al 'data' voor hun onderzoeken gebruikt. Elk goed verhaal heeft feiten - data - nodig om het betoog te ondersteunen. In het verleden werden die gegevens gewonnen in archieven en bibliotheken, tegenwoordig op forums en in digitale documenten. Vroeger viste men in een vijver op zoek naar feiten, in de digitale tijd heeft de onderzoekjournalist een oceaan aan data tot zijn beschikking. Het zoeken naar sporen aan de hand van talloze gegevens is iets van alle tijden, kijk maar naar het Watergateschandaal.
Van analoog naar digitaal
Met de komst van het internet veranderde alles met betrekking tot data.
Er heeft als het ware een informatietransitie plaatsgevonden. Het zwaartepunt van waar de data verscholen ligt is verschoven:
- van analoog naar digitaal,
- van in boeken en rapporten naar online,
- van beschermd en geconcentreerd op een paar plekken naar decentraal, verspreid en openbaar.
Dit heeft tot gevolg dat veel meer mensen veel makkelijker toegang hebben tot interessante data. Een term die hier vaak mee in verband wordt gebracht is OSINT (Open-source intelligence), publiekelijk beschikbare belangrijke data.
Digitale tools
Moderne ontwikkelingen brachten ook handige, digitale gereedschappen om met data aan de slag te gaan.
Een grote hoeveelheid gegevens is namelijk al gauw onoverzichtelijk. Wat moet je met een bak van duizenden of soms zelfs miljoenen cijfers? Hoe maak je daar chocolade van? Een verzameling technische gereedschapjes op de computer kunnen uitkomst bieden bij het onder handen nemen van deze veelheid aan informatie. Het beheren, sorteren en in beeld brengen van die data kan helpen met het begrijpen ervan.
Spreadsheet
Iedereen heeft vast wel eens een spreadsheet gezien.
Het spreadsheet vormt de heilige graal voor alle datajournalisten. Hierin kun je namelijk van alles met data, van simpel tot ingewikkeld. Het opslaan, vergelijken en verwerken van gegevens. Het spreadsheet vormt de motor van de datajournalistiek - vanuit deze basis kan de datajournalist verder aan de slag met zijn verhaal.
Bellingcat
Eén van de voorlopers in moderne datajournalistiek.
Een deel van de faam van Bellingcat kwam tot stand door de ontdekking die zij omtrent het neerschieten van het MH17-vliegtuig deden. In de documentaire Bellingcat - Truth in a Post-Truth World wordt op fantastische wijze inzicht gegeven in hoe de datajournalisten te werk gaan. Op minutieuze wijze proberen ze via openbare platforms te achterhalen wat precies waar en wanneer gebeurd is. Door verschillende bronnen met elkaar te verbinden ontstaat er langzamerhand een rond verhaal en wordt de waarheid steeds meer ontrafeld.
