Van Ook Zo tot Potkast
Start verhaal
Later lezen, mail een reminder
Later lezen
Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.
Ook zo is het allereerste radioprogramma in Nederland dat gemaakt wordt door én voor homoseksuelen. De VPRO zendt het programma vanaf 2 oktober 1980 wekelijks uit op Hilversum 3. De presentatie is in handen van Reyer Breed en Diane de Coninck. De intro is van de band The Softies.
Fragment: Intro Ook zo, VPRO, Ook zo, 02-10-1981. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: Reclameposter voor het VPRO-programma Ook zo, 1980, Atria (Collectie Vrouwen in Actie). Bron: Geheugen van Nederland.
Het programma komt voort uit de Homonachtshow: een radioprogramma dat de VPRO op 28 juni 1980 ter gelegenheid van Internationale Homodag uitzendt.
“Dat is weer eens wat anders dan al die hetero-terreur waarmee de ether gewoonlijk overspoeld wordt”, aldus Reyer Breed in de aankondiging van de show.
Quote: Reyer Breed, Homonachtshow, 28-06-1980, VPRO. Bron: VPRO.nl
Afbeelding: Internationale Homodag ‘80, ontwerp: Wildplakken, in opdracht van COC. Bron: Geheugen van Nederland.
Ook zo biedt een veilige haven waar ze met hun problemen en zorgen terecht kunnen.
De kracht van het programma was de anonimiteit, herinnert Reyer Breed in 2013 in het VPRO-programma Woord: “Iedereen kon bellen en dat gebeurde tot laat in de avond. Potten uit het Geuldal, flikkers uit Texel en alles daartussen”.
Quote: Ook zo, Mooi zo, een terugblik met Reijer Breed, 28-06-2013, Woord/VPRO. Bron: vpro.nl
Afbeelding: Telefoonhoorns, Alexas_Fotos, 15-09-2016. Bron: Pixabay
Breed en De Coninck gaan ook langs “twijfelachtige organisaties en personen” om misstanden en onrecht jegens homoseksuelen aan te pakken.
Zoals in het najaar van 1981 wanneer de Utrechtse hoogleraar Gynaecologie Jan Kremer homo's weigert als donor voor de spermabank, ondanks een tekort aan zaad. Dit uit vrees dat homoseksualiteit erfelijk is. Ook weigert hij vrouwen zonder mannelijke partner, zoals lesbiënnes. Waarom? "Je kunt het niet maken om nog meer homoseksuelen op de wereld te zetten gezien de discriminatie die nog alom heerst", aldus Kremer in Het Parool.
Bron: Spermabank weert homo’s, 28-09-1981, Trouw. Bron: Delpher Kranten
Breed en De Coninck wijzen hem in een interview erop dat hij met zijn weigering zelf homoseksuelen discrimineert.
Kremer ontkent dit en spreekt van “een zinvolle selectie op verzoek van de echtparen”, maar uit deze korte compilatie van het gesprek blijkt dat hij zeker wel is bevooroordeeld jegens homoseksuelen.
Audio: Ook zo, 02-10-1981, VPRO. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: Karin Henseler/sciencefreak, 12-06-2015. Bron: Pixabay
Veel mensen, vooral in de provincie, durven in die tijd nog niet openlijk homoseksueel te zijn, vertelt presentator Job Frieszo in het radioprogramma Goedemorgen Nederland. Homoseksuelen luisteren stiekem naar zijn radioprogramma Homonos, zo blijkt uit de reacties die de redactie van Homonos na de uitzending krijgt. En ook in zijn eigen christelijke gezin is homoseksualiteit onbespreekbaar.
Fragment: Goedemorgen Nederland, 22-03-1996, NCRV. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: redactie Homonos, NOS, 09-03-1983. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Homonos zet zich in voor de emancipatie van homoseksuelen en maakt problemen bespreekbaar, zoals het taboe binnen de Islam.
Het programma wijdt hier in 1992 een kerstspecial aan, met onder meer aandacht voor de ‘dubbelrol’ die homoseksuelen binnen de moslimgemeenschap moeten spelen. Zo vertelt een homo-emancipatiewerker dat zijn Tunesische vriend alleen achter een gesloten deur zichzelf kan zijn. En nu, bijna dertig jaar later, wordt er binnen de moslimgemeenschap over homoseksualiteit nog steeds vooral gezwegen.
Fragment: Homonos, 26-12-1992, NOS. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: Deur Alhambra, SJTUK, 5-09-2016. Bron: Pixabay
Ook nodigt Homonos bekende en semi-bekende Nederlanders uit om een column over hun eigen homoseksualiteit voor te dragen, zoals Pim Fortuyn. Hij vertelt in zijn column over de ontdekking van zijn seksualiteit in de jaren ‘60 toen het in zijn omgeving nog onbespreekbaar was en zelfs nog bij wet verboden.
Fragment: Homonos, 31-05-1991, NOS. Bron: collectie Beeld en Geluid
Afbeelding: Pim Fortuyn, fotograaf Roy Beusker, 04-05-2002. Bron: Wiki Media Commons, CC BY 3.0.
"Joodse en zwarte kinderen bijvoorbeeld, worden vanaf hun geboorte door de ouders gesteund bij weerstand in de samenleving; voor homoseksuele kinderen geldt dit niet."
Het was overigens niet altijd makkelijk om mensen te vinden die een column wilde voordragen, zo vertelt Jan Nauta in het voorwoord van de bundel ‘Uit de kast’ met de mooiste columns uit Homonos die hij in 1994 publiceert. Ze moesten vaak nog een drempel over.
Quote: Jan Nauta, Uit de kast, p.7, 1994. Uitgever: Nijgh & Van Ditmar.
Omslag: Carla Goossens/Marc van Meurs. Foto omslag: Jasper Wiedeman
In de tussentijd integreert homoseksualiteit steeds meer in het reguliere programma-aanbod van de omroepen. Homoseksuelen profileren zich vaker in quizzen en shows op televisie.
Dit gebeurt mede onder druk van de Gaykrant, zo vertelt Willibrord Ruigrok van de KRO in een interview met Het Parool.
Willibrord Ruigrok in ‘Homo mag meedoen als hij leuk is’, 14-09-1985, Het Parool. Bron: Delpher Kranten
Maar homoseksuele televisiekarakters dienen ook steeds meer als een afspiegeling van de Nederlandse samenleving, waarin het homohuwelijk normaal wordt.
De soapserie GTST heeft in 2014 de primeur als Lucas (Ferry Doedens) en Menno (Dave Mantel) met elkaar in het huwelijk treden.
De televisie heeft dus een belangrijke bijdrage geleverd als het gaat om de integratie en acceptatie van homoseksualiteit en homoseksuelen binnen de samenleving.
Afbeelding: Eerste homohuwelijk in GTST, 24-01-2014, Endemol/RTL Nederland. Bron: NRC
Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat de omroepen het niet langer nodig vinden om een speciaal radioprogramma voor deze doelgroep te maken. Begin deze eeuw bezuinigt NPS Het Roze Rijk weg, het laatste radioprogramma voor homoseksuelen. Op 1 maart 2003 is de allerlaatste aflevering en bedankt presentator Diane de Coninck de makers, luisteraars en al die mensen “die niet bang waren om zich te laten horen”. Hiermee eindigt ruim 20 jaar homo-emancipatie via de radio.
Fragment: Het Roze Rijk, 01-03-2003, NPS. Bron: collectie Beeld en Geluid.
Afbeelding: Roze radiotoestel, fotograaf Michael Gaida, augustus 2018. Bron: Pixabay
En dan zijn er ook nog podcasts, waarin LHBTI'ers hun verhaal kwijt kunnen. Zoals in ‘PotKast’ van de GayKrant, die zich op een veel bredere doelgroep richt dan homoseksuelen alleen.
Audio en afbeelding: Een zoektocht naar geluk in POTKAST, 30 juli 2018, Gaykrant. Bron: degaykrant.nl
