Van scriptgirl tot...
Bij de start van televisie in Nederland voelen jonge mensen zich ertoe aangetrokken. Daar willen ze bij horen, daar willen ze werken. Voor vrouwen is er een typisch vrouwenberoep, dat van scriptgirl. Wat waren de ambities van deze scriptgirls?
Later lezen
Liever achter de schermen
De functie scriptgirl komt uit de filmwereld, uit Hollywood. Een scriptgirl bewaakt de continuïteit van het script. Zij houdt het scenario bij en noteert per shot wat er gefilmd wordt en hoe dat eruit ziet.
is de allereerste scriptgirl en heeft de functie zelf bedacht. Ze werd ontdekt als actrice maar wilde liever achter de schermen aan de slag.
Eerste scriptgirl in Nederland
In Nederland is Lies van Bommel-Roukema een echte pionier. Zij zegt haar baan bij een bank op en start in 1951 bij de NCRV, als eerste scriptgirl bij de televisie.
Mijn vak heeft geen glamour
Voor buitenstaanders klinkt scriptgirl als een droombaan, het ademt de sfeer van Hollywood. Zelf noemen de vrouwen zich liever geen scriptgirl. In het artikel 'Mijn vak heeft geen glamour' stelt Carla van Waerden: "Je bent voor driekwart gewoon secretaresse". Officieel is ze productie-assistente. Maar omdat dat nogal saai klinkt, houdt de journalistiek en het publiek het liever op scriptgirl.
Ook Margot de Boer, scriptgirl bij 'Ja zuster nee zuster', noemt zichzelf productie-assistente. Haar takenpakket is breed, van budgetbewaking tot de rekwisieten en de kleding.
In de spotlights
In 1956 viert de televisie haar eerste lustrum met het programma 'Wij zijn vijf' waarin alle medewerkers in de spotlights gezet worden. Dus ook de scriptgirls van dat moment. We zien onder anderen Coby Schuuring (AVRO), Tineke Roeffen (KRO), Hanneke Mijksenaar (VARA) en Liesje Roukema (NCRV).
Scriptgirls komen en gaan
In 1964 is Coby Schuuring de langstzittende scriptgirl. Ze doet het werk dan al acht jaar. Wat zijn al die andere scriptgirls gaan doen?
Van veel scriptgirls zullen we dat nooit weten. We kennen hun naam niet want scriptgirls werden eerst niet op de aftiteling vermeld. Dit tot ongenoegen van de vrouwen zelf. Gelukkig verschijnen er interviews met scriptgirls in dagbladen waaruit blijkt hoe de carrière van deze vrouwen eruit heeft kunnen zien.
Daar komt de bruid...
... daar gaat de scriptgirl
Tot 1958 mocht een vrouwelijke ambtenaar volgens de wet niet gehuwd zijn. Dit gold ook voor omroepmedewerkers. Hoewel de regels eind jaren 50 niet strikt werden nageleefd, bleef het normaal dat vrouwen stopten met werken zodra ze trouwden. Zo neemt scriptgirl Hanneke Mijksenaar ontslag in de maand dat ze trouwt met nieuwspresentator Bouke Poelstra.
"Walter zal natuurlijk bij de t.v. blijven, Cora zal na het huwelijk gewoon het huishouden gaan doen."
Ook scriptgirl Cora van Raalten verlaat de televisie als ze in 1961 trouwt met regisseur Walter van der Kamp.
Ontdekt!
Het zal je maar gebeuren
Je zit als scriptgirl in de gang, je wacht op iets, en wordt ontdekt door cabaretier Wim Sonneveld! Dat overkwam Marijke Merckens. Ze was op het juiste moment op de juiste plaats en een succesvolle acteercarrière was het gevolg. In de volgende video vertelt ze erover, nog altijd verbaasd.
De elegante Marijke Merckens werd letterlijk uit de hal van het VARA-gebouw geplukt.
Hier vlakbij, in de VARA-studio, was ik scriptgirl. Ik zat in de hal. Een meneer kwam langs en vroeg aan de chauffeur: "Wie is dat meisje?"
“Oh, da's onze Marijke, want die is ... ”. Toen zei die man: “Mijn naam is Sonneveld. Zou u bij mij willen komen werken?”
Niet wetend dat ik aspiraties had, dat ik op de toneelschool had gezeten en afgestudeerd was... Nou ja, een beetje zenuwachtig natuurlijk.
Ja, ja natuurlijk, graag. "Nou, da's goed. Kom dan en dan maar eens even bij me." Zo, zo, hij wist niets van me.
Regisseurs gevraagd
Rond 1960 neemt de zendtijd van de televisie sterk toe. Het aantal wekelijkse zenduren, nog 15 uur in 1959, wordt 22 uur in oktober 1960. Voor al die extra uren moeten programma's gemaakt worden en daarvoor worden regisseurs gezocht. Ook onder de scriptgirls.
Ellen Blazer
Als scriptgirl Ellen Blazer in 1960 wordt gevraagd om te regisseren, durft ze eerst niet. In dit audiofragment vertelt ze erover. Haar eerste regie is 'Greetje Kauffeld zingt'. Ze wordt regisseur van Sonja Barend en bedenkt de kennisquiz ‘2 voor 12’.
Tineke Roeffen
Tineke Roeffen werkt bij KRO-radio. Omdat ze daar haar ambities niet kwijt kan, wordt ze scriptgirl bij de televisie. Na twee jaar wordt ze gevraagd te gaan regisseren. Maar op dat moment, in 1957, zijn er alleen mannelijke tv-regisseurs. Benieuwd naar haar letterlijke reactie? Beluister dan het audiofragment. Feit is dat ze het heeft aangedurfd en zo de eerste vrouwelijke regisseur van Nederland is geworden.
Ansje Herblot
"Af en toe er eens uit zijn"
Ans Herblot is scriptgirl bij televisiepionier Erik de Vries. Als die verstek moet laten gaan als regisseur van enkele IKOR-uitzendingen wordt Herblot gevraagd. Ze herinnert zich de steun van haar collega's de eerste keer: "We slepen je er wel doorheen, hoor, klonk er toen goedig van achter de camera's." Herblot werkt als freelancer om het werk te combineren met haar gezin. Want, zegt ze in een interview in 1964: "Af en toe er eens uit zijn, is bijzonder leuk, maar daar móet het toch bij blijven."
Hoofd programma aankoop
Trees Hazelhoff is al wat ouder als ze bij de VARA begint als scriptgirl. In 1966 wordt ze gevraagd om hoofd filmzaken te worden. In een interview in 'Trouw' zegt ze: "Toen ze me vroegen of ik dat wilde worden, heb ik eerst verschrikkelijk gelachen (...). Ik had er nooit over gedacht."
In dit videofragment vertelt Hazelhoff over haar eerste aankoop als hoofd filmzaken, van 'The Forsyte saga'.
Ze koopt ook bijvoorbeeld 'Coronation street' en initieert de kinderprogramma's 'De-stratemaker-op-zeeshow' en 'De film van Ome Willem'.
Een echtscheiding, dat is heel erg. Als je vraagt, hoe ben je opgevoed. Katholiek, van huis uit.
Je kiest voor het leven, wat er ook gebeurt. En ik voelde mezelf wel verraad plegen aan de basis waarop ik ben opgevoed. Ik heb dat heel moeilijk gevonden.
Ik wou dus absoluut geen alimentatie. Ik was veertig en ben bij de televisie gekomen. Al tamelijk oud, wist niks van televisie, werd ik scriptgirl.
Uiteindelijk ben ik toen hoofd film- en jeugdzaken bij de VARA geworden.
Ik werd dus op een zaterdagmiddag opgebeld omdat ik naar Cannes moest, waar een hele grote markt is.
Ik kende niemand. Een man die daar coördineerde, van de NOS, echt de grootste lieverd, professioneel, heeft mij opgevangen en wegwijs gemaakt.
Toen ben ik in een van die kamertjes gaan zitten kijken en iedere keer terug naar deze man, Hans Beumer. Van hoe nu verder? Dat wil ik wel hebben?
Toen zat ik naar ‘The Forsyte saga’ te kijken . Dat waren 26 afleveringen van 50 minuten. En toen is er een getouwtrek geweest met andere omroepverenigingen, maar die kenden de schrijver niet.
Die vonden het maar een beetje saai of vervelend. En daar heb ik 't dus op gewonnen. Dat is mijn eerste aankoop geweest.
Het begon meteen in het winterseizoen. Ik had wel in de gaten dat je er met een aflevering per week niet inkwam want het is een hele grote cast.
Heel veel oude dametjes in het begin, heel leuk. Fantastisch geacteerd, vond ik.
Weet je wat, zeg ik tegen de directie, we zenden de eerste week vier afleveringen uit.. Dan kennen ze alle personages. Daarna gaan we gewoon per aflevering.
Nou, dat vond iedereen goed.
Wist jij van deze mediavrouwen achter de schermen?
Hoe zou de Nederlandse televisie eruit hebben gezien zonder scriptgirls? Juist de term scriptgirls trok vrouwen aan tot de televisiewereld en maakte die diverser. Als scriptgirl, of productie- of regie-assistente zoals zij zichzelf liever noemen, gaven de vrouwen mede vorm aan de programma's waaraan zij werkten. Sommigen zeiden de televisiewereld gedag bij het huwelijk, maar er waren er ook die, na enig aandringen, doorstroomden naar andere functies. Deze pioniers maakten de weg vrij voor volgende generaties vrouwen met ambitie bij de televisie.