Amateurfilmen in de tweede wereldoorlog
Start verhaal
Later lezen
Smalfilmers
Het Veerwerk is het maandblad voor . In januari 1940 meldt de redactie dat de smalfilmwerkzaamheden gekenmerkt worden door matheid. Ze stimuleren te blijven filmen.
‘Het zijn buitengewoon belangrijke jaren, die wij als menschen hier beleven. Het is ook heel belangrijk om datgene wat wij beleven, zoo goed mogelijk in de film vast te leggen… Moge 1940 ons een rechtvaardigen vrede brengen!’
In mei 1940 wordt er door de Duitsers een fotografie- en filmverbod opgelegd. Men mag geen militaire objecten filmen en niet in treinen, bussen en trams een geladen camera in de hand hebben.
Amsterdam in kleuren
De collectie amateurfilms over de Tweede Wereldoorlog in het archief van Beeld & Geluid bevat vele bijzondere films. Een van de mooiste is gemaakt in 1940 vlak voor het uitbreken van de oorlog. Er is dan nog genoeg filmmateriaal voorhanden. De kleuren in deze film zijn in de loop van de jaren gaan lijken op een aquarel. De inwoners van Amsterdam weten nog niets van wat komen gaat. Mede dat maakt deze film tot een van de parels uit onze collectie.
Mobilisatie
Emile Brumsteede is een vooral na de oorlog bekend geworden amateurfilmer. Zijn eerste camera, een tweede hands Pathé Baby, koopt hij in 1934. Later koopt hij een Kodak dubbel-acht camera, die hij samen met zijn projector in de oorlog weer moet verkopen om voor een beetje eten te kunnen zorgen. Na de oorlog begint hij opnieuw en maakt een groot aantal speelfilms en experimentele films, zowel op 8mm, als 16mm formaat.
Verveling
Op 28 augustus 1939 begint de algemene mobilisatie van het Nederlandse leger. De eerste tijd na de mobilisatie vervelen de soldaten zich. Brumsteede weet dit op camera vast te leggen en laat zien hoe zij de tijd doden, onder andere met een potje voetbal.
Oorlog
Maar al snel zullen ze actief tegen de Duitse bezetter moeten gaan vechten: op 10 mei 1940 valt Hitler Nederland binnen. Op 15 mei 1940 geeft Nederland zich over en volgt de bezetting die vijf jaar zal duren en waarvan we de bevrijding in 2020 voor de 75ste keer zullen vieren.
Familie Lakmaker
Na de capitulatie worden steeds meer het huis, het gezin en de gebeurtenissen die in het dagelijks leven een rol spelen gefilmd. Het was verboden om verwoestingen en militaire objecten te filmen. Een bijzonder voorbeeld van zo'n huiselijke sfeerfilm is een film uit 1942 over de joodse familie Lakmaker: we zien Nico en Miep Lakmaker in hun huis in Assendelft, waarbij de jodenster duidelijk op het colbert is te zien. In tegenstelling tot veel van hun familieleden overleven ze de Tweede Wereldoorlog.
Huwelijksfeest
In 1943 filmt amateurfilmer Piet Schendstok een 12,5 jarig huwelijksfeest. De ramen zijn verduisterd in verband met de avondklok, maar het plezier van het feest is er niet minder om.
Hongerwinter
De filmrollen worden naarmate de oorlog vordert schaarser. Toch weet de de Leidse filmer Emile Timan een korte gespeelde film te maken over de problemen van een huisvrouw in het dagelijks leven gedurende de hongerwinter. De titel is Droomkoningin en een scène uit de film verloopt als volgt:
Dolle Dinsdag
De familie Havik filmt de verwoestingen in Rotterdam ten tijde van Dolle Dinsdag in 1944: vanuit een rijdende auto gefilmd zien we gebombardeerde huizen en andere verwoestingen. Een bijzondere opname, ook omdat vanaf 20 november 1944 filmen in de buitenlucht per direct verboden wordt om te voorkomen dat voor de geallieerden werd gespioneerd.
Bevrijding
Na vijf lange jaren komt er een einde aan de bezetting. Amateurfilmers halen hun bewaarde laatste filmrolletjes tevoorschijn en portretteren de vreugde van de bevolking en hun bevrijders. Filmer Dick Laan legt de bevrijding van Haarlem in zijn film: De dag der bevrijding.
De bevrijding in kleur
Zoals Piet Schendstok het begin van de oorlogsjaren filmt in kleur, heeft Cornelis Gerrit van Ingen zijn rolletje kleurenfilm bewaard en maakt hij een film over de bevrijdingsfeesten in Amsterdam van 26 tot en met 28 juni 1945.
