LHBT Representatie
LHBT Representatie

Queer media

Later lezen

Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.

Jacob de Haan

Vroege voorbeelden

Al vóór de oorlog is er LHBT-representatie in de media.

"Pijpelijntjes" uit 1904 is de eerste Nederlandse roman expliciet over de relatie tussen twee mannen. Schrijver wordt ontslagen bij de krant en school waar hij werkt.

Citaat: De vrije socialist 22 maart 1905 Bron: Delpher.nl
Anders als die Andern

Anders als die Andern (1919)

Deze Duitse film is een bekend vooroorlogs voorbeeld, in Nederland verboden

De film is geschreven door homo- en transgenderactivist Magnus Hirschfeld. Bij de opkomt van de Nazis in de jaren 20 en 30, zijn hij en zijn onderzoeksinstituut de vroege slachtoffers van geweld en boekverbrandingen. 

Filmposter Anders als die Andern, 1919 Bron: IMDB.com

Familie Doorsnee (1958)

Deze radioserie wordt in 1952 bedacht door openlijk homoseksueel Wim Ibo en is razend populair.

Schrijfster Annie M.G. Schmidt wordt gecensureerd in haar taalgebruik door de VARA, maar het bijpersonage Fred mag zo flamboyant zijn als mogelijk, zolang zijn geaardheid niet hardop wordt uitgesproken.

Lees fragment
In Holland staat een Huis, 21 april 1958, VARA Bron: Collectie Beeld & Geluid
Radio Philips B2 Bron: Collectie Beeld & Geluid
Televisie

Jaren 60

Pas in de jaren 60 komt LHBT+ representatie echt op gang.

Het nieuwe medium televisie wordt ingezet om maatschappelijke problemen aan te kaarten. Taboes rondom lesbiennes, homo's, biseksuelen en transgenderpersonen worden beetje bij beetje doorbroken. 

Philips Televisie Type 17, 1963 Bron: Collectie Beeld & Geluid
Achter het Nieuws (1964)
COC-voorzitter Benno Premsela komt als eerste uit de kast op TV.

In de actualiteitenrubriek wordt hem gevraagd, of het verstandig is naar buiten te treden in een land waar zoveel weerstand bestaat.

Achter het Nieuws, 30 december 1964, VARA. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Achter het nieuws (1964)
Ook komen voor het eerst onbekende Nederlanders in beeld.

Ze zijn onherkenbaar op TV, maar in hun directe kring kunnen ze wel open zijn over hun geaardheid.

Achter het Nieuws, 30 december 1964, VARA. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Albert Mol (1969)
Als eerste TV BN' er maakt hij geen geheim van zijn geaardheid. Door het normaliseren van zijn anders zijn baant hij een weg voor latere BN'ers.

Hij praat in 1969 openlijk over zijn homoseksualiteit en komt daarna geregeld op TV met zijn partner.

Maar homo's die liever onzichtbaar blijven, zijn niet allemaal even blij met zijn stereotype flamboyante zichtbaarheid.

Verslag op Dinsdag, 18 november 1969, KRO Bron: Collectie Beeld & Geluid
Televisie

Jaren 70

 In 1970 komt voor het eerst homoseksuele intimiteit in beeld.

 "Langzaam mocht er gepraat worden over homoseksualiteit, als ze het maar niet deden!" blikt maker Ad Zonneveld terug in 2017. Met de documentaire "Een homofiel" doorbreekt hij dit taboe en wil hij laten zien hoe "gewoon" de Nederlandse homo's en lesbiennes kunnen zijn.

Citaat: 1 Vandaag, 2 maart 2017, AVROTROS
Televisie Philips Type X26, 1971 Bron: Collectie Beeld & Geluid
1 Homofiel (1970)
Na deze reportage krijgt de KRO ongeveer 50 boze brieven.

Een schrijver: "Als ik over sterke explosieven beschikte [...] had ik waarschijnlijk uw hele studio opgeblazen met alles en iedereen erin."

Een Homofiel, 26 april 1970, KRO Bron: Collectie Beeld & Geluid
Kerk en Theologie (1972)
Ook komt voor het eerst een openlijk anti-homogeluid op TV.

De EO krijgt in 1972 meer uitzendtijd en grijpt deze kans aan om twee reportages uit te zenden over het onderdrukken van homoseksuele gevoelens.

Kerk en Theologie Homofilie, 9 november 1972, EO Bron: Collectie Beeld& Geluid
De EO reportage levert veel protest op.

Direct na de tweede uitzending komt de VPRO met een tegengeluid, waar het gevaar van zo'n programma wordt uitgelegd.

Berichten uit de Samenleving, 9 november 1972, VPRO Bron: Collectie Beeld& Geluid
Miami Nightmare (1977)
De Zangeres Zonder Naam zingt het zelfgeschreven "Luister Anita". Anita's anti-LHBT geluiden waaien uit de VS naar Nederland over.

Gericht aan de Amerikaanse antihomo- activist Anita Bryant.

Een protestavond wordt georganiseerd, waar veel BN'ers aan meewerken, zoals Mies Bouwman, Martine Bijl, Wim Ibo, en Albert Mol.

Op Zoek, 2 februari 1978, VARA Bron: Collectie Beeld & Geluid
Zeg 'ns Aaa (1985)
De populaire sitcom heeft de primeur Na deze aflevering speelt ze nog in enkele verhaallijnen.

Een openlijk lesbisch personage met een verhaallijn van meer dan 1 aflevering.

Maatschappelijke problemen worden aangekaart, zoals het hebben van een kinderwens als lesbienne.

Zeg 'ns Aaa, 09 oktober 1985, VARA Bron Collectie Beeld & Geluid
Televisie

Jaren 90

In de jaren 90 verandert het TV-landschap door de komst van commerciële zenders.

Dit betekent veel meer dramaseries, waar spanning en sensatie kijkers moet trekken. Personages sluiten zich aan bij sektes, krijgen een drugsverslaving, of zijn homoseksueel of transgender.  

Medisch Centrum West (1993)
In de ziekenhuisserie ontdekt Reini haar lesbische gevoelens. Deskundigen reageren op de scene in het praatprogramma "Spiegel Verkeerd".
Spiegel Verkeerd, 7 maart 1993, NOS Bron: Collectie Beeld & Geluid
Onderweg naar Morgen (1994)
De soap heeft de primeur. Ze wordt gespeeld door Bettina Berger. In 2020 blikt de actrice in de Story terug.

Een vast personage dat lesbisch is, Renée Couwenberg.

De actrice vertelt in dit programma uit 1994 hoe zij zo'n rol ervaart.

"In die tijd was het heel bijzonder dat zoiets op tv verscheen. Daardoor kreeg ik enorm veel reacties [...] Jonge meisjes vroegen bijvoorbeeld advies omdat ze niet wisten hoe ze het aan hun ouders moesten vertellen. "

Citaat: Story, 31 januari 2020
Het Geheim van ONM, 16 december 1994,TROS Bron: Collectie Beeld & Geluid
Televisie

Jaren 2000

Rond de eeuwwisseling komt een nieuw televisiegenre op: Reality TV.

Gewone mensen die in ongewone situaties met de camera worden gevolgd. Hierdoor komen steeds meer onbekende Nederlanders en dus onderbelichte verhalen op TV. 

Big Brother (2001)
In het derde seizoen doet transgendervrouw Kelly mee.

Hoewel media er lacherig over doen legt ze, in de talkshow "Barend en van Dorp", uit waarom deze zichtbaarheid belangrijk is.

Barend en van Dorp, 17 december 2001, RTL 4 Bron: Collectie Beeld & Geluid
Love Letters (2001)
Een ander fenomeen uit die tijd, emo-tv. Na de invoering van het homohuwelijk in 2001 springen de makers hier direct op in.

In deze spelshow kunnen koppels een televisie-bruiloft winnen.

Zo is het eerste live homohuwelijk ter wereld op de Nederlandse tv te zien.

Love Letters, 16 januari 2001, TROS Bron: Collectie Beeld & Geluid
TV 2010

Jaren 10

Via internet en smartphones kan iedereen zichzelf laten zien.

Minderheidsgroepen die in de 20e eeuw oninteressant voor adverteerders zijn, daar valt via sociale media wel geld aan te verdienen. En door middel van crowd funding kan iedereen filmprojecten opzetten waar voorheen een te klein publiek voor zijn geweest.

Televisie LG, 2009 Bron: Collectie Beeld & Geluid
Anne+ (2018)
Met behulp van crowdfunding wordt de webserie Anne + gemaakt. Anne is geen bijpersonage dat een paar keer mag komen opdraven.

De succesvolle serie, komt ook op tv en er komt zelfs een film van.

Er is geen drama over geaardheid zelf, maar een herkenbaar verhaal hoe het is om een lesbische twintiger te zijn.

Anne + , 30 oktober 2018, BNNVARA Bron Collectie Beeld & Geluid
Drag Race

Rupaul's Drag Race (2009)

Deze reality-wedstrijd tussen drag queens begint in 2009 op een kleine Amerikaanse kabelzender met een LHBT+ doelgroep.

Het blijkt zo'n succes dat het langzaam uitgroeit tot een internationale . Omdat alle deelnemers horen tot de LHBT gemeenschap ligt de focus op de personen zelf en niet op hun anders-zijn. In 2020 verschijnt een Nederlandse versie bij streamingdienst Videoland. 

Afbeelding: 10 maart 2024, Videoland.nl
iPhone

Jaren 20

Al deze zichtbaarheid roept ook weer tegenstand op.

 In het volgende fragment wordt uitgelegd wordt waarom rechtse politiek juist minderheidsgroeperingen als transgenders en drag queens gebruiken om aandacht te trekken. 

Argos Medialogica (2023)

Waarom rechtse politiek juist minderheidsgroeperingen als transgenders en drag queens gebruiken om aandacht te trekken.

Argos TV Medialogica, 09 januari 2024, HUMAN Bron: Collectie Beeld & Geluid
Tolerantietest
Zijn we bijna 50 jaar later meer of minder tolerant?

Laten we net als dit programma uit 1978 afsluiten met een tolerantietest.

Op Zoek, 2 februari 1978, VARA Bron: Collectie Beeld & Geluid

Heeft u de tolerantietest uit 1978 overleefd?

En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te vinden in ons archief. Bij elk taboe dat wordt doorbroken volgen reacties, zowel positief als negatief. In deze tijden waar iedereen een platform heeft worden minderheden steeds zichtbaarder, maar ook hun tegenstanders.

Bekijk bronnenlijst

Gerelateerde verhalen

Bekijk alle verhalen