Zwarte piet: een eeuw kritiek
Kritiek op Zwarte Piet is niet nieuw. En ook de media-aandacht voor de discussie is al ouder dan je misschien zou denken, maar wat is er wel veranderd?
Later lezen
Nickelodeon besluit het aan te passen in 2015, RTL volgt in 2016.
In het Sinterklaasjournaal en de landelijke intocht zijn vanaf dan alleen nog roetveegpieten te zien. Maar daarmee is de discussie nog niet voorbij.
Hier zien we de cabaretière Henriëtte Davids.
Twee vormen van karikaturen die sinds 1850 in Nederland populair waren.
"De eerste negers, die op het projectiedoek verschenen, waren geen negers – het waren zwartgeschminkte blanken en zij gaven de vernederendste, stompzinnigste caricaturen, welke ooit den [...] westerling onteerden."
“En aangezien elk opvoedingssysteem zich richt op een komende generatie, moet u met de kinderen beginnen, door bijvoorbeeld op 5 december a.s. een zwarten Sinterklaas te laten optreden, gediend door een wit knechtje…”
Hier en daar zijn in de twintigste eeuw altijd wel kritische geluiden te horen. In dit programma over Surinamers in Nederland uit 1963 wordt Zwarte Piet aangehaald als een voorbeeld van discriminatie. Maar in de media verstomt de discussie telkens.
Hier in "Meer op zondag" uit 1993, een programma voor en over mensen met een migratie-achtergrond.
Maar de programmamakers hebben het laatste woord en sluiten af met de drogreden van een kind.
Arnold Ras uit het Noord-Brabantse Wanroij wil in 1963 het Sinterklaasfeest veranderen, inclusief Zwarte Piet.
Als dit wordt opgepakt door de landelijke pers komt hem dit op kritiek te staan van een aantal bekende opiniemakers. Ras krijgt nooit de ruimte om in te gaan op deze kritiek.
In tijdschrift Panorama van 7 december 1968 wordt ze geïnterviewd over haar plan voor Pieten zonder zwarte schmink, zodat 'onze kinderen niet langer pret beleven ten koste van een ander ras'.
Het enige wat het oplevert zijn dreigementen. Na een daadwerkelijke inval in haar huis van zwart-geschminkte mannen, die haar optillen, houdt ze ermee op en verbrandt ze haar archief met knipsels en correspondentie.
Maar het blijft beperkt tot de incidentele uitzendingen. En mensen kunnen er nog om lachen.
De Spice Girls zijn in 1997 op bezoek en in Nederland leeft de discussie nog niet.
Het publiek lacht ongemakkelijk.
Winnie Mandela, een Zuid-Afrikaanse apartheid-activist, wordt ondertussen vergeleken met een Zwarte Piet.
Op Youtube wordt een filmpje gedeeld waarop te zien is hoe anti-Pietactivisten hardhandig worden aangepakt door de politie.
Paul de Leeuw heeft van het een op het andere jaar geen Zwarte Pieten meer in zijn jaarlijkse Sinterklaasshow.
De doorgeslagen politieke correctheid wordt belachelijk gemaakt.
Commerciële zenders halen Zwarte Pieten helemaal van de buis.
In tien jaar tijd is niet alleen zijn mening compleet omgeslagen, maar ook de discussie is veranderd van nauwelijks zichtbaar naar maatschappelijk onderwerp.
De discussie gaat ondertussen niet meer alleen over Zwarte Piet, maar bijvoorbeeld ook over hoe de media met de discussie omgaan.
Zondag met Lubach merkt in 2019 op dat er tientallen alternatieve Sinterklaasjournaals zijn, op regionale zenders en Youtube. Mét Zwarte Piet.
“Stel dat wij veel zendtijd krijgen, dan is een Sinterklaasjournaal ook bij ons mogelijk, mét Zwarte Pieten.” Karskens: “Wij zijn niet meteen racisten als we onze gezichten zwart schminken. (...) Wij hoeven ons helemaal nergens voor te schamen.”
Het verdwijnen van een zwart-geschminkte Piet op de buis is in 2019 zelfs een van de aanleidingen om een compleet nieuwe omroep te beginnen.
Hoewel de kritiek op Zwarte Piet dus al zeker negentig jaar teruggaat,is de grote media-aandacht pas van de laatste jaren. Sterker nog, tegenwoordig houden zowel de traditionele als social media de discussie zelf levend.