PVV-leider Geert Wilders tegenover minister-president Mark Rutte (VVD) in de Tweede Kamer

Aandacht is alles

Auteur: Robin Zwaan

Populistische politici geven vaak af op ‘de mainstream media’, terwijl ze deze kanalen voor het bereiken van hun kiezers ook maar al te graag gebruiken.

Begin het verhaal

Start verhaal

Meer aandacht 18 kaarten

Minder aandacht 12 kaarten

Later lezen, mail een reminder

Later lezen

Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.

Het politieke debat lijkt steeds harder te worden.

Grover, cynischer en vaker direct op de persoon.

Veel Nederlanders ergeren zich hieraan.

Veel politici misschien ook. Maar tegelijkertijd is het een uitstekende manier om aandacht in de media te trekken.

Algemene beschouwingen, 22 september 2011, NOS. Bron: Collectie Beeld en Geluid.

Controverse en conflict wekken hoe dan ook de aandacht van mainstream media. Het is de plicht van de (parlementaire) journalistiek om verslag te doen van politieke ophef. Bovendien zijn relletjes met Baudet of Trump altijd goed voor de clicks en de kijkcijfers.

Formule populisme, 15 maart 2019, Max Peters. Bron: Beeld en Geluid.

De elite, dat zijn zij

Populisten zetten zich af tegen de gevestigde orde. Als vertolker van de ‘gewone man’, schetsen ze de politiek af als een elite waar ze zelf niet bij horen. Dat dit een kunstmatig onderscheid is, zie je bijvoorbeeld bij Wilders. Hij profileert zich als buitenstaander maar zit ondertussen al meer dan twintig jaar in de Tweede Kamer. Jezelf buiten de gevestigde orde plaatsen is blijkbaar lucratief.

Tweede Kamer, 14 februari 1992, AVRO. Bron: AVRO.

Mainstream media hebben bereik

Als onderdeel van de gevestigde orde moeten de mainstream media het vaak ontgelden bij populisten. Tegelijkertijd hebben populistische partijen de aandacht van deze media keihard nodig om mensen te bereiken en hun kiezers te mobiliseren. Een haat-liefde verhouding, met alle flirts, ruzies en verwijten die daarbij horen.

Microfoons bij persconferentie, 18 oktober 2018, USLAS Atlas. Bron: USLAS Atlas.

Fortuyn was soms geliefd, maar in ieder geval volop aanwezig.

Elke politieke partij wil de aandacht en het vertrouwen van de kiezers krijgen.

Er is letterlijk één gezicht dat gezien moet worden:

Het beeld - letterlijk en figuurlijk - van de partijleider is daarbij heel belangrijk.

Partijen met een populistische inslag zetten dat gezicht vaak nog sterker in. Een gezicht dat vaak al snel geliefd én gehaat wordt.

NOS Journaal, 25 november 2001, NOS. Bron: Collectie Beeld en Geluid.

Ontregelen: het hoort erbij

Het ontregelen van de mediaconventies is een beproefde populistische mediastrategie.

Zo wist ook Pim Fortuyn:

Hij wisselde met succes harde, controversiële uitspraken af met al dan niet gespeelde openheid en intimiteit. Iets waar zowel de media als zijn politieke tegenstrevers maar lastig grip op kregen.

Gemeenteraadsverkiezingen, 6 maart 2002, NOS. Bron: Collectie Beeld en Geluid.

Minder, of meer media?

In het verlengde van het ontregelen van media zetten veel populistische partijen zich ook expliciet af tegen - of boycotten ze - mainstream media en het establishment. Veel populistische politici hekelen bij uitstek de rol van de media bij het in stand houden van de status quo.

Tweet Geert Wilders 'Never trust the press', 10 december 2016, Geert Wilders. Bron: Twitter.

Of ze zetten mainstream media neer als een (links) complot.

Thierry Baudet hoor je vaak over het ‘mediakartel’ en Wilders heeft het soms over ‘linkse haatmedia’.

DENK waarschuwt de Nederlandse burgers om niet in de val te trappen die de media hebben uitgezet.

Al sinds er televisie bestaat hebben politici dit medium op hun eigen wijze weten te bespelen.

Compilatie [zie bronnenlijst]

In de jaren ‘60 was daar al de Boerenpartij, een partij die zich afzette tegen de elite en opkwam voor de boeren.

Bewegend beeld leende zich uitstekend voor de recht-voor- zijn-raap-benadering van de kleurrijke partijleider Hendrik Koekoek.

Zelfs in zwart-wit.

Zendtijd voor Politieke Partijen, datum onbekend, maker onbekend. Bron: Collectie Beeld en Geluid.

Wrikken in een ‘vastgeroest’ medialandschap

Gebruiken, ontregelen, verdacht maken: een logische volgende stap is inbreken in het mediabestel zelf. Een plek creëren om het eigen geluid te kunnen ventileren, onafhankelijk van het ‘vastgeroeste medialandschap’.

Schematisch overzicht verzuiling, datum onbekend, maker onbekend. Bron: www.geschiedenis-oefenen.nl

Sommige partijen proberen daarom een eigen mediakanaal te starten, zoals de Boerenpartij deed in 1968 met de Vrije Omroep.

Hier zouden ze hun politieke boodschap ongestoord met de mensen kunnen delen.

Zendtijd voor Politieke Partijen, datum onbekend, maker onbekend. Bron: Collectie Beeld en Geluid.

Recent suggereerde DENK nog een eigen omroep te willen beginnen.

Maar het bleek een misvatting. Of een proefballon. Aandacht verzekerd, in elk geval.

De Hofbar, 19 februari 2019, PowNed. Bron: Collectie Beeld en Geluid.

Het kan ook andersom.

In 2016 richtte het mediaplatform GeenStijl de politieke partij GeenPeil op.

De partij kreeg bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 landelijk 4945 stemmen.

De Week van PowNed, 19 december 2016, PowNed. Bron: Collectie Beeld en Geluid.

Twitter als alternatief mediakanaal

Online gebruiken populisten hun twitteraccounts bijna als eigen mediakanaal. Hier hebben ze alle vrijheid om hun boodschap te presenteren zoals zij dat willen. En, natuurlijk, om af te geven op hun politieke tegenstanders en de media.

Collage [zie bronnenlijst]

Bijten in de hand die je voedt

Afgeven op - of je onttrekken aan - mainstream media terwijl diezelfde media juist de manier zijn om jezelf als leider of partij te profileren. Zoals Geert Wilders, die ondanks dat hij afgeeft op de media en zegt 'Never trust the press', wel gezellig aanschuift bij Jinek. Zolang deze aanpak toch weer veel media-aandacht oplevert, is het een effectieve strategie om de kiezer te bereiken en naar de stembus te krijgen. Populisten bijten dus aan de ene kant van zich af, maar willen de mainstream media toch gebruiken.

Eva Jinek en Geert Wilders, 21 juli 2017, Geert Wilders. Bron: Twitter.

Het mediagedrag van populisten is:

Populisten zwengelen de mediamachine - via hun alternatieve kanalen - vaak aan met negatieve, controversiële en polariserende uitspraken. Aandacht, en mogelijk stemmen, zijn het gevolg. Laat jij je leiden door deze tactiek, of is het puur de inhoud die jouw stem bepaalt?

Bekijk bronnenlijst

Geef feedback

😕

👍