30 Jaar commerciële TV
Na 30 jaar RTL4 zou je bijna vergeten dat aan de komst van commerciële TV een discussie vooraf ging van meer dan een halve eeuw. Wie goed oplet kan nog dagelijks de sporen van die strijd terugvinden op TV en radio. Welke sporen herken jij terug?
Later lezen
Commerciële tv en radio is niet toegestaan.
Dat verandert op 2 oktober 1989 wanneer RTL Veronique de lucht ingaat. De eerste legale op Nederland gerichte commerciële televisiezender. Hiermee komt een einde aan bijna 60 jaar discussie over het wel of niet uitzenden van dit soort zenders. Waarom heeft dit zolang geduurd? Wat ging hieraan vooraf?
Al sinds het begin is er discussie in hoeverre radio en TV commerciëel mogen zijn.
Dat men bang is voor Amerikaanse toestanden, blijkt uit deze NCRV reportage over Amerikaanse TV uit 1967.
Als bedrijven in plaats van omroepen bepalen wat op TV komt, krijg je alleen programma's die het grote publiek wil zien: Amusement in plaats van cultuur.
Het enige land in Europa waar al sinds de jaren 30 commerciële radio is toegestaan is Luxemburg. De uitzendingen zijn ver buiten het kleine landje te ontvangen. Een kans voor adverteerders om luisteraars in heel Europa te bereiken.
Vanaf 1933 zendt Luxemburg elke vrijdagavond ook Nederlandstalige programma's uit. Zo zingt Louis Davids in een door Albert Heijn gesponsorde uitzending over koffie van het merk Boffie.
Om de wet te omzeilen zendt deze zender ook uit van buiten Nederland, maar dan vanaf een schip. Het wordt een radiozender op Amerikaanse manier, met hits gericht op jongeren, waar radioprogramma en reclame naadloos in elkaar overgaan. Zoals in dit fragment van Joost mag het Weten uit 1964. De politiek en omroepen kunnen er niks tegen beginnen.
Er wordt een eiland gebouwd net buiten Nederlands water met een zender voor TV Noordzee.
Na afloop van het eerste programma komt zo voor het eerst een lijst sponsors voorbij op de Nederlandse TV.
De omroepsters beloven dat ze zullen brengen wat het grote publiek wil: Amusement!
Met het verdiende reclamegeld wordt een omroep opgericht die in 1965 tot het publieke bestel wordt toegelaten: TROS.
Het openingsprogramma met Karin van Wamelen "Een beetje vieren" staat helemaal in het teken van de zee. De naam TROS, het kompaslogo en de TV gids van de omroep blijven tot de dag van vandaag verwijzen naar het TV Noordzee-verleden.
Zoals Ster zelf zegt: "Voor Ster gelden andere (wettelijke) regels dan voor commerciële exploitanten. Ster oefent geen enkele invloed uit op de programmering van de publieke omroep. Dit is strikt gescheiden." Reclames worden ook in beeld gescheiden van de programma's en van elkaar: met beelden van het STER logo vóór en na elk reclameblok, en tussen de reclames zie je beelden van water.
Op de doordeweekse dagen zijn in 1967 vijf blokken reclame met allen een duur van maximaal drie minuten vóór en na het journaal. Drie reclameblokken op Nederland 1 en twee op Nederland 2. Dit levert in het eerste jaar al 25 miljoen gulden op voor de publieke omroep.
Via een telefoonlijn worden Amsterdamse programma's naar Brussel gestuurd.
Via een zogeheten U-bocht constructie worden de programma's naar de Italiaanse radiozender Studio10 gestuurd, waarna de uitzendingen via satelliet wordt teruggezonden naar Nederland, daarna wordt het doorgegeven op de kabel. Nog altijd verwijst de naam van Radio10 naar deze constructie.
Hij neemt zijn sterren en shows mee en begint TV10 dat net als Radio10 zal uitzenden via Milaan.
Dus wordt TV10 op het laatste moment niet toegestaan. Radio 10 en RTL mogen wel, dat zijn écht buitenlandse zenders die je moeilijk kan verbieden Nederlandse programma’s uit te zenden. De programma’s, sterren, maar bijvoorbeeld ook de muziek van TV10, worden in 1990 gebruikt om RTL Veronique om te dopen tot RTL 4.
De omroepen verliezen een kwart van de kijkers en lopen miljoenen aan advertentie-inkomsten mis.
Er wordt meteen ingegrepen om te voorkomen dat alle adverteerders en kijkers weglopen. De komst van RTL zorgt ervoor dat Nederland 1, 2 en 3 compleet op de schop gaan om aantrekkelijk te blijven voor adverteerders.
Er komt een eind aan zestig jaar discussie. Maar de sporen van de hele geschiedenis kan je tot op de dag van vandaag zien in het Nederlandse medialandschap: AVROTROS en Veronica verwijzen in naam, logo en omroepblad nog naar het piratenverleden van de zenders. Radio 538 verwijst naar de golflengte waarop Veronica als zeezender uitzond. Radio10 en Sky Radio begonnen als buitenlandse zenders. En ook RTL is nog steeds écht buitenlands. Niet alleen de naam Radio Télévision Luxembourg verraadt dit; als Luxemburgse zender zendt het ook nog altijd dagelijks het Luxemburgs journaal uit.
Commerciële TV bestaat 30 jaar in Nederland en we feliciteren RTL hartelijk met hun jubileum! Er is een hoop aan vooraf gegaan en die oorsprong is nog steeds zichtbaar.
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
Super Smartphone Dag
Bij de Super Smartphone Dag bij Beeld & Geluid in Den Haag beleef je de leukste activiteiten die in het teken staan van de smartphone! Ontdek ons museum met de museumspeurtocht, win te gekke prijzen bij de My First Smartphone Bingo, leer hoe je de mooiste foto’s kan maken met Jan Dirk van der Burg en maak de leukste beelden op de 360 spinner! Ook kan er worden geknutseld aan de Telefoon van de Toekomst en kan je jouw beste dansmoves showen bij de workshop van Lucia Marthas. De dansers gaan jou laten zien hoe je dansfilmpjes maakt die helemaal viral kunnen gaan!