Je bevindt je hier:
  1. Home
  2. Projecten
  3. Westerbork, gevangen op film

Westerbork, gevangen op film

De Westerborkfilm is in 1944, tijdens de Tweede Wereldoorlog gefilmd in kamp Westerbork. Vergelijkbare beelden van nazistische kampen bestaan niet. De film is documentair erfgoed van wereldbelang en heeft de UNESCO status. Binnen het programma 'Westerbork, gevangen op film' heeft Beeld & Geluid al het bekende én originele beeldmateriaal opgespoord en geselecteerd. Met subsidie van de Rothschild Foundation Hanadiv Europe wordt het gerestaureerd. De gerestaureerde film is vanaf 19 mei beschikbaar.

Actueel project

Thema's

De Westerborkfilm is in 1944, tijdens de Tweede Wereldoorlog gefilmd in kamp Westerbork. Vergelijkbare beelden van nazistische kampen bestaan niet. De film is documentair erfgoed van wereldbelang en heeft de UNESCO status. Binnen het programma 'Westerbork, gevangen op film' heeft Beeld & Geluid al het bekende én originele beeldmateriaal opgespoord en geselecteerd. Met subsidie van de Rothschild Foundation Hanadiv Europe wordt het gerestaureerd. De gerestaureerde film is vanaf 19 mei beschikbaar.

Still van het perron in Kamp Westerbork, Westerborkfilm, 1944

Bron: Still van het perron in Kamp Westerbork, Westerborkfilm, 1944

Filmmaker

Rudolf Breslauer is een gevluchte Duitse fotograaf van Joodse afkomst. In kamp Westerbork geeft kampcommandant Gemmeker hem in 1944 de opdracht het kampleven te fotograferen en filmen. Breslauer en zijn gezin overleven de oorlog niet. 

Maatschappelijke betekenis

Bewust of onbewust, iedereen kent de Westerborkfilm. Vanwege de zeldzaamheid zijn fragmenten uit de film sinds de oorlog over de hele wereld gebruikt om de Holocaust te verbeelden. Het zijn de enige - tot nu toe bekende - bewegende beelden van de treinen waarmee Joden, Sinti en Roma werden gedeporteerd. De film maakt deze geschiedenis zichtbaar en invoelbaar en daarom is de maatschappelijke betekenis van dit erfgoed enorm groot. Zeker nu steeds minder overlevenden hun verhaal met ons kunnen delen.

Propaganda

Belangrijk om niet te vergeten is dat alles gefilmd is in opdracht van de Nazi's. Volgens een script. De film is nooit gemonteerd tot propagandafilm. Met die kennis, kantelt het verhaal dat de film vertelt. Het maakt de film een document voor herinnering, maar ook beladen dader erfgoed.

 

Bron: Still Split screen met origineel beeld en kopie van Westerborkfilm

Split screen toont kwaliteitsverschil tussen origineel beeld en een kopie van de Westerborkfilm. Bron: Beeld & Geluid

Vondst nieuw materiaal en Restauratie

Tijdens onderzoek naar de film heeft beeldresearcher Gerard Nijssen oorspronkelijk filmmateriaal van hoge kwaliteit gevonden. Het gaat om sleutelscenes – waaronder de bekendste scène van de film: het instappen en vertrek van de deportatietrein van 19 mei 1944. Uit deze nieuwe vondst kan worden afgeleid wat de volgorde van draaien is geweest. Daarnaast is een onbekend kort fragment opgedoken van een Duitse soldaat. De selectie en de restauratie van de unieke filmbeelden is mogelijk door financiering van de Rothschild Foundation. Hoogwaardige scanning en restauratie levert beelden op van scherpere kwaliteit. Details die je eerder moeilijk kon zien komen tevoorschijn. Dit vergroot de ervaring en de impact van de film. De gerestaureerde film is in maart 2021 klaar, en dient als uitgangspunt voor projecten binnen het programma 'Westerbork, gevangen op film'.

Titelkaart Westerborkfilm

Voor het vertonen van deze video (vanaf een partnerplatform) vragen we je om advertentie cookies te accepteren.

Cookie instellingen

Samenwerking in programma Westerbork, gevangen op Film

In het programma ‘Westerbork, gevangen op film’ willen we het verhaal van de Westerborkfilm in al zijn gedaantes vertellen:

Van slachtoffers en daders. Van opdrachtgever en makers. Van goed en fout en de nuances daartussen. Van de beleving van toen en de blik van nu. Van onderzoekers,  filmmakers, conservatoren en publiek. Van individu en maatschappij. Van oorlog en vrede, vrijheid en dwang. Van propaganda en historisch document. 

Om dit te doen werken Beeld & Geluid, Herinneringscentrum Kamp Westerbork, het NIOD, Unesco Memory of the World Comité Nederland en het Joods Cultureel Kwartier samen aan verschillende projecten over de film. In musea en op het voormalige kampterrein maken we de impact van de vele perspectieven invoelbaar. Door het ontwikkelen van nieuwe presentatievormen en nieuw onderzoek verdiepen we onze kennis over de film. En over deze periode uit de Tweede Wereldoorlog. Hierdoor kunnen we publiek, programmamakers, onderzoekers en nabestaanden meer informatie bieden over de geschiedenis van de film, zowel in, tijdens als na de Tweede Wereldoorlog.

 

 

Filmblik Westerborkfilm

Reis van de film

Na de oorlog zijn de meeste filmrollen in beslag genomen door de Nederlandse staat. En opgeslagen bij het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (nu NIOD). Dat gaf ze in 1958 in depot bij het Filmmuseum, en vervolgens in beheer bij de Rijksvoorlichtingsdienst. Daar is het Westerborkmateriaal bij elkaar gezet in vier aktes. Deze zijn nadien als de Westerborkfilm in de catalogus vermeld. De films zijn in deze periode vaak gekopieerd en uitgeleend aan film- en televisiemakers. Sinds 1997 zijn de rollen in beheer bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid. Daar zijn ze opgeslagen, gedigitaliseerd en online beschikbaar. De Westerborkfilm is in 2017 toegevoegd aan het UNESCO Memory of the World Register.

Meer over de Westerborkfilm