Bewogen landschap
In Bewogen Landschap is onderzoek gedaan naar een verzameling historische voorlichtingsfilms verspreid door het Nederlandse Ministerie van Landbouw in de naoorlogse periode (1945-1985).
In Bewogen Landschap is onderzoek gedaan naar een verzameling historische voorlichtingsfilms verspreid door het Nederlandse Ministerie van Landbouw in de naoorlogse periode (1945-1985).
Still uit de film Van oud naar nieuw (1957)
‘Bewogen landschap’ is een cultuurhistorische studie naar de filmpraktijken van het Ministerie van Landbouw (1945-1985). Het is een promotieonderzoek van ir. Peter Veer aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) in samenwerking met Beeld & Geluid.
Nederland kwam kapotgeschoten, hongerig en vol verwarring uit de Tweede Wereldoorlog. Met het landbouwstructuurbeleid wilde het Ministerie van Landbouw de maatschappelijke achterstelling op het platteland opheffen en de voedselprijzen voor de mensen in de stad laag houden. De films gebruikte het Ministerie om de landbouwsector te overtuigen van het nut en de noodzaak van modernisering en ze moesten hen inzicht geven en voorbereiden op het moderne leven in een ‘verjongd landschap’. Het proces slaagde en zorgde voor innovaties in de agrarische werkmethodes en vernieuwde ook drastisch het dagelijks leven op boerderijen en in dorpen.
Deze intensieve voorlichtingscampagnes worden in de wetenschap ‘social engineering’ genoemd. Bewogen landschap onderzoekt de rol die de films speelden in het moderniseringsproces van de Nederlandse landbouw.
Uit de film: Vakvaardigheidsonderwijs voor Land en tuinbouw (1968)
Achtergrond onderzoek
Het Ministerie van Landbouw had in de periode 1945-1985 een eigen Filmbureau. Het was verantwoordelijk voor de productie, beheer en distributie van de landbouwvoorlichtingsfilms. Tussen 1945 en 1985 waren er in totaal 533 films. Lokale boerenorganisaties en overheden konden deze films bestellen. Ze zijn beschreven in catalogi die het ministerie om de twee tot drie jaar uitgaf. De oudste catalogus is uit 1948, de laatste verscheen in 1984.
Uit de film: Leven en laten leven (1980)
De beschrijving van de films veranderde in de loop der jaren, mede omdat de collectie groeide. Zo was er voor de vindbaarheid een systeem van een volgnummer en lettercode vanaf 1960. De lettercode gaf de herkomst van de film aan. De code M was voor films gemaakt in opdracht van het Ministerie, code A voor producties afkomstig van andere instellingen, code B films geïmporteerd uit het buitenland. Code E zijn films gemaakt met de Marshallhulp, het Amerikaanse ondersteuningsplan dat liep van 1948 tot 1952. Voor het onderzoek is een globaal overzicht van de 533 films gemaakt.
De 198 films met lettercode M zijn geproduceerd in opdracht van het Ministerie van Landbouw. Deze films vormen de kern van de verzameling die voor het grootste deel in het archief van Beeld & Geluid liggen.
Opzet van het onderzoek
Het onderzoek ‘Bewogen landschap’ focust op vier catalogi, uitgegeven in 1948,1960, 1971 en 1984.
In het onderzoek staan twee thema’s centraal: de verbeelding van het agrarisch cultuurlandschap en de wijze waarop de films de strategie van social engineering voor maatschappelijke verandering laten zien. Zes films met het onderwerp ‘ruilverkaveling’ worden filmretorisch onderzocht. Hoe werden de boeren in de film overtuigd om te moderniseren?
In het onderzoek ‘Bewogen landschap’ worden ook verhalen opgetekend van betrokkenen. In dit Oral History-project Landbouwfilms en verhalen kijken zij aan de hand van een historische landbouwfilm terug op de bewogen geschiedenis van het Nederlandse platteland. Het is een groeiende verzameling films in dit project over de periode 1945-1985.
Landbouwfilms en verhalen
Onder andere voor het onderzoek ‘Bewogen landschap’ verzamelt Stichting Multimediale Cultuur (SMC) Amsterdam verhalen van mensen die betrokken waren bij het moderniseringsproject (1945-1985) van het Nederlandse platteland.
SMC werkt onder andere samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Het Land van Maas en Waal is één van de naoorlogse wederopbouwlandschappen die de RCE over het voetlicht brengt. Er zijn vijf verhalen ‘van bovenaf en onderop’ uit die streek in het rivierengebied opgenomen. De overige vijf afleveringen gaan over andere onderwerpen die speelden op het Nederlandse platteland.