Waarom grappig nieuws ons kritisch maakt
The Daily Show, The Late Show, Zondag met Lubach, De Speld, voorbeelden van de ongekende populariteit van satirisch nieuws. Niet alleen omdat het grappig is, maar ook omdat het ons een luchtige kijk geeft op dagelijkse gebeurtenissen. Wat maakt dit 'grappige' nieuws het kijken waard?
The Daily Show, The Late Show, Zondag met Lubach, De Speld, voorbeelden van de ongekende populariteit van satirisch nieuws. Niet alleen omdat het grappig is, maar ook omdat het ons een luchtige kijk geeft op dagelijkse gebeurtenissen. Wat maakt dit 'grappige' nieuws het kijken waard?
Arjen Lubach gebruikt humor om actuele gebeurtenissen te becommentariëren. Foto: VPRO/Merlijn Doomerik
Waar NOS Journaal, Editie NL, RTL Late Night of De Wereld Draait Door dagelijkse gebeurtenissen slechts vastleggen en/of becommentariëren, gebruikt Lubach hoofdzakelijk humor om een veelzijdig spectrum van onderwerpen te behandelen. Hij activeert ons als kijker om dingen op een andere manier te benaderen. Om zelf een mening te vormen, of om kritisch te zijn. Met een toon van rationaliteit en relativering lijken de satirische talkshows een spreekbuis te zijn geworden voor common sense. Maar hoe bereiken de talkshowhosts deze toon?
‘Flikker toch op met je #Sinterklaasbestand!’, zegt Lubach (0:57). Vervolgens verscheurt hij de krant die de hashtag voorstelt, voordat hij zijn betoog begint. Door de overdreven reactie moeten mensen lachen en wordt de spanning weggehaald.
De onderwerpen in het dagelijkse nieuws kunnen heftig zijn. Het is moeilijk om lollig te doen over controversiële onderwerpen als MH17 of de Zwarte Pietendiscussie. Juist door te beginnen met een fragment over deze onderwerpen en een grapje te maken over onzinnige details uit het fragment, wordt de spanning die men normaal gesproken bij deze onderwerpen voelt, weggehaald. Het ijs is gebroken.
Lubach introduceert ‘Schiphol werkelijkheid’ (9:40) om te benoemen dat het handelen van Schiphol niet juist is bij het opzetten van een nieuwe vlieghaven in Lelystad.
Vervolgens wordt er een probleem uitgelicht. Waarom wordt ‘The Green Happiness’ eigenlijk als gezond dieetadvies gezien? Na een aantal komisch gebrachte feiten blijkt het dieet alles behalve gezond te zijn. Hoe gaat KLM om met het feit dat er zo veel mensen ontevreden zijn over de komst van een nieuwe vlieghaven in Lelystad? Dat gebeurt op een vrij merkwaardige manier, zo blijkt uit het wederom komisch aanhalen van bepaalde fragmenten. Onderwerpen die we normaal gesproken passief voorbij zien komen in het nieuws - of waar we ons misschien niet eens bewust van zijn - worden op een activerende, komische manier gepresenteerd waardoor we met humor stil blijven staan bij het idee dat sommige zaken die in het nieuws spelen te bizar voor woorden zijn. Lubach overdrijft en (over)belicht details van allerlei dagelijkse gebeurtenissen, waardoor ze op gaan vallen, en misschien zelfs wel om te lachen zijn. De kern van satire.
Lubach geeft advies aan toenmalig minister voor Economische Zaken Henk Kamp over een windmolenkwestie (13:00).
Objectief, neutraal of totaal relativerend zijn de sketches niet. Lubach probeert altijd te vertalen wat er echt wordt gezegd door de betrokken partijen in de aangehaalde absurde situaties. Althans, wat er volgens hem – en zijn redactie – echt wordt gezegd. Hij laat geen ruimte voor andere interpretatie. Wel komt hij zo nu en dan met een suggestie voor een oplossing, denk bijvoorbeeld aan het plakken van dieronvriendelijke stickers op vleesproducten die geworven zijn uit dubieuze veehouderijen. Vaak is het zo dat volgens Lubach sommige problemen op vrij voor de hand liggende manieren te omzeilen zijn; hij predikt common sense.
Uiteindelijk vormen we zelf de betekenis van de zaken die Lubach en andere satirische televisiehosts aankaarten. Het is goed dat we het nieuws op een nieuwe manier kunnen bekijken, maar wat als je de satire niet kunt herkennen? Schiet de satire zijn doel dan niet voorbij, en maakt het mensen die de satire niet zien dan niet meer verward en misschien zelfs nog cynischer? Of je het nu wel of niet helemaal begrijpt, het verschaft ons, de kijker, nieuwe inzichten. En natuurlijk een lach.