Van Mickey Mouse tot Flipje uit Tiel
Van Flipje uit Tiel, de foto's van fotografe Emmy Andriesse tot de gedichten van Martinus Nijhoff, elk jaar komt er nieuw materiaal in het publiek domein. Ook de conservatoren van Beeld & Geluid en andere culturele instellingen kunnen elk jaar nieuw materiaal beschikbaar maken voor het publieke domein. Dit is materiaal waarvan de auteursrechten zijn verlopen. Om het materiaal van dit jaar te vieren vond op 12 januari de Publiek Domeindag 2024 plaats bij Beeld & Geluid. Experts uit heel Nederland kwamen die dag samen voor feest en om de vraagstukken binnen hun vakgebied met elkaar te bespreken.
Van Flipje uit Tiel, de foto's van fotografe Emmy Andriesse tot de gedichten van Martinus Nijhoff, elk jaar komt er nieuw materiaal in het publiek domein. Ook de conservatoren van Beeld & Geluid en andere culturele instellingen kunnen elk jaar nieuw materiaal beschikbaar maken voor het publieke domein. Dit is materiaal waarvan de auteursrechten zijn verlopen. Om het materiaal van dit jaar te vieren vond op 12 januari de Publiek Domeindag 2024 plaats bij Beeld & Geluid. Experts uit heel Nederland kwamen die dag samen voor feest en om de vraagstukken binnen hun vakgebied met elkaar te bespreken.
Sebastiaan ter Burg en Bart Slijper bij Publiek Domeindag 2024, foto door Siepke van Keulen
Twee jaar geleden was Winnie de Poeh aan de beurt. Dit jaar is het zover; Disney kan er niet omheen want ook ‘Steamboat Willie’ en daarmee de vroegste iteraties van Mickey Mouse komen in het publieke domein. Met dit prachtige nieuws brak onze directeur Eppo de spits af voor de viering van Publiek Domeindag 2024. Het publiek werd met een energieke showcase ingeleid over hoe het horrorfilm-genre het vrije gebruik van deze animatiefiguren heeft omarmd. Zo startte hij een dag vol uitwisseling, discussie en uitdaging met een eerste reflectie over nalatenschap, hergebruik en het belang van publiek domein voor de komende generatie
De betoverde framboos
De keynote spreker van de dag Jurriaan de Mol, directeur van het Flipje en Streekmuseum Tiel, nam ons vervolgens mee naar Nederlands jeugdsentiment. Dit jaar komt namelijk ook Flipje in het publiek domein. De betoverde framboos met een koksmuts die ikzelf nog ken van de bessensaus en boekjes van mijn grootouders. Tijdens de decennia aan creatie en representatie van Flipje is er zoveel materiaal gecreëerd, zoals beeldjes van Flipje en de bijbehorende karakters, verpakkingen en stripjes. Het nalatenschap van de makers van Flipje lijkt op deze wijze wel eindeloos herinterpreteerbaar en herbruikbaar.
Grote verscheidenheid
Om verder over publiek domein uit te weiden namen de volgende presentaties ons mee in de moeilijke onderwerpen van het materiaal dat vrij komt. Specifiek het materiaal dat bij mij de grootste bewondering en schok teweegbrengt, stond hierbij centraal. Archieven en musea hebben een grote verscheidenheid aan materiaal, van innige amateurfilms die ons een kijkje geven in het leven van de maker tijdens de jaren 30 en 40 van de vorige eeuw, tot fotoreportages van Emmy Andriesse die ons een intieme blik geven van het leven en overleven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook deelt Museum Boerhaave foto’s uit hun archief met schokkende beelden van de lijken van mensen die onthoofd zijn en krijgen we een presentatie van het Wereldmuseum over de historisch Westers Europese blik op eigendom en over het materiaal dat gestolen is uit voormalige koloniën. Publiek Domeindag helpt experts en geïnteresseerden samenkomen en praten over wat het betekent om dit materiaal te gebruiken, de ethische en juridische overwegingen over hergebruik en AI zijn hier dan ook uitgebreid aan bod gekomen.
Hergebruik en toegankelijkheid
De presentaties die hierna volgden, bevestigden verder de diversiteit aan materiaal dat in het publiek domein komt. Naast amateurfilms en foto’s, komt ook het werk vrij van dichters zoals Martinus Nijhoff, filmmaker Mannus Franken en van kunstenaars zoals de cartoons van Albert Hahn Jr. en het schilderwerk van Jan Moenis.
Zoveel materiaal dat bruikbaar wordt voor iedereen en wat doen we met al dat materiaal? In de gedigitaliseerde wereld is hergebruik steeds toegankelijker. Tijdens de afsluitende presentaties bespraken we dan ook wie en om welke redenen mensen en instellingen geld mogen vragen voor werk in het publiek domein. Hoe gaan erfgoedinstellingen om met materiaal in hun collecties dat in het publieke domein valt? De vraagstukken rond hergebruik en toegankelijkheid worden steeds complexer door het internet dat alles beschikbaar maakt en AI systemen die getraind worden met een overvloed aan gegevens. We staan nog maar aan het begin van deze ontwikkelingen, maar erfgoedinstellingen houden de gesprekken rond deze uitdagingen gaande. Samen streven ze ernaar de juiste methoden te vinden om hiermee om te gaan.
Tenslotte..
Het was een dag boordevol uitwisseling , discussie en moois uit het publieke domein. Als klapper op de vuurpijl sloten we af met een optreden van artiest Woody Grooves: "Waarom is nog niet alles gratis". En ter afsluiting van deze blog, een groot dankjewel voor onze partners Open Nederland, de Koninklijke Bibliotheek, Netwerk Digitaal Erfgoed en Wikimedia Nederland. Wat een geslaagde dag!