AVA_Net: AV-archivering in Nederland
Dit blog is afgeleid van het artikel 'Een mooi tijdsbeeld' uit het Archievenblad van mei 2018, geschreven door Amanda Verdonk.
Oude filmrollen, videobanden en cassettebandjes in talrijke formaten blijven maar binnenkomen bij de vele instellingen met een audiovisueel archief. Zij zijn aangesloten bij AVA_Net, een onafhankelijk netwerk van audiovisuele collectiehouders in Nederland.
Dit blog is afgeleid van het artikel 'Een mooi tijdsbeeld' uit het Archievenblad van mei 2018, geschreven door Amanda Verdonk.
Oude filmrollen, videobanden en cassettebandjes in talrijke formaten blijven maar binnenkomen bij de vele instellingen met een audiovisueel archief. Zij zijn aangesloten bij AVA_Net, een onafhankelijk netwerk van audiovisuele collectiehouders in Nederland.
Foto by Sebastiaan ter Burg: CC-BY-2.0
AVA_Net zet zich in voor de AV-sector in zijn geheel en brengt hiervoor organisaties met kennis en informatie over het audiovisuele erfgoed bij elkaar. Met behulp van onder andere dertig experts en gezamenlijke projecten voor bijvoorbeeld conservering of digitalisering, streeft AVA_Net ernaar om dit rijke erfgoed veilig te stellen en te (her)gebruiken.
Van Polygoonjournaals, uitzendingen van radiopiraten tot hobbyfilms van verjaardagsfeestjes: sinds de twintigste eeuw is er waarschijnlijk miljoenen uren aan beeld- en geluidsmateriaal geproduceerd. Natuurlijk kan niet alles voor altijd bewaard blijven, maar naast landelijke en professionele producties zijn ook lokale bijdragen en amateuropnames het bewaren waard, vanwege het tijdsbeeld en het gewone leven dat te zien en te horen is. ‘Lange tijd werd er een beetje neergekeken op lokale en regionale geschiedenis’, vertelt Harry Romijn, voorzitter van AVA_Net. ‘Nu zijn mensen meer geïnteresseerd in familiemateriaal en de geschiedenis van hun omgeving.’ Nationale audiovisuele archieven, zoals het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid en zijn voorgangers, bestaan al langer. Tegenwoordig is er ook aandacht voor audiovisueel erfgoed uit andere bronnen, zoals musea, omroepen, bedrijven en universiteiten. Ook zij beschikken over beeld- en geluidsmateriaal, dat zowel van professionals als van particulieren afkomstig is. AVA_Net richt zich dus behalve op archieven eveneens op andere instellingen met AV-collecties, zoals LIMA (mediakunst) of bedrijfsarchieven zoals die van de Stichting Heineken Collection, en er wordt samengewerkt met SURF, een koepelorganisatie voor hoger onderwijsinstellingen en mediatheken. Gezamenlijk versterkt AVA_Net zo de positie van het audiovisuele erfgoed en treedt op als belangenbehartiger.
Foto by Sebastiaan ter Burg: CC-BY-2.0
Veranderende formaten
Nog regelmatig worden grote ladingen beeld- en geluidsmateriaal, afkomstig uit loodsen, zolders en schuren, aangeboden aan de collectiehouders. En dat in heel veel verschillende formaten. Het medium film, nu ruim een eeuw oud, kent zo’n vijf verschillende formaten. Toen de analoge video vanaf de jaren zestig zijn intrede deed, waren dat er al twintig en digitale video had nog veel meer formaten. Daarnaast veranderen beeldverhoudingen en resoluties van tv’s en laptops snel. Hoe kun je al dat oude materiaal op een goede manier door de tijd heen brengen en op een correcte manier weergeven op hedendaagse apparaten? Romijn: ‘Daar zijn verschillende oplossingen voor, en ook verschillende meningen over. Middels het netwerk proberen we als sector gezamenlijk in te schatten hoe we een medium van een aantal jaar geleden zodanig kunnen bewaren dat het ook in de toekomst nog bruikbaar is.’ Het streven is om het origineel zo dicht mogelijk te benaderen, maar het hergebruik wil nog wel eens mis gaan. Zo worden films die zijn opgenomen met 18 beelden per seconde soms afgespeeld op een tv met een snelheid van 25 beelden per seconden waardoor het lijkt alsof de mensen continu aan het rennen zijn. Beelden worden ook wel eens opgerekt of ingeduwd om ze in een nieuw formaat te laten passen. ‘Het is toch wel leuk als het verleden niet verminkt overkomt en mensen niet dikker of dunner lijken dan ze zijn. Dat proberen we natuurlijk te voorkomen.’
Zeldzame apparatuur
Een andere uitdaging is dat werkzame afspeelapparatuur van bepaalde beeldformaten steeds zeldzamer begint te worden. De videoapparatuur vanaf de jaren zestig bevat bijvoorbeeld veel kunststof, dat sneller slijt dan het metaal waar het voorheen van werd gemaakt. Bovendien blijkt dat bepaalde apparatuur van hetzelfde merk en type niet uitwisselbaar is: zo kun je Betamax, Video 2000-video’s of U-matic’s eigenlijk het beste afspelen op hetzelfde apparaat als waarmee de video is opgenomen. Ook voor het zogeheten Open Reel-formaat begint afspeelapparatuur nu een zeldzaamheid te worden. In de jaren zestig en zeventig werd dit formaat veel gebruikt door tv-omroepen, voor bedrijfsproducties, maar bijvoorbeeld ook door ziekenhuizen. ‘Veel academische ziekenhuizen hebben van oudsher een eigen AV-afdeling. Ze filmden bijvoorbeeld operaties voor onderwijsdoeleinden’, weet Romijn. ‘Het is dus nuttig dat de collectiehouders van elkaar weten wie er over zulke zeldzame apparatuur beschikt, zodat we ons gezamenlijk kunnen inspannen om deze beelden te redden.’
Ongecomprimeerd
Wie denkt dat het kwijtraken van audiovisueel erfgoed in het huidige, digitale tijdperk tot het verleden gaat behoren, komt bedrogen uit, want ook digitale gegevensdragers veranderen van standaard. Vaak worden bestanden gecomprimeerd en versleuteld door gebruik te maken van een bepaalde comprimeertechniek. Denk bijvoorbeeld aan het mp3-formaat voor audiobestanden, dat vanwege streamingsdiensten alweer op zijn retour is. Of het digitale videoformaat mini-DV, dat een tijd populair was maar inmiddels is ingehaald door modernere formaten De AVA_Net Experts, gespecialiseerd in de nieuwste digitale dragers, kunnen je er alles over vertellen. Romijn: ‘Het mooiste zou zijn als je alle data ongecomprimeerd op zou slaan, maar dat is onbetaalbaar. Dus je hebt te maken met een constante migratie, van systeem naar systeem. Maar elke keer dat je migreert verlies je mogelijk informatie. Daarom blijven de originele opnamen ook altijd waardevol en worden er vaak nieuwe kopievormen van dezelfde opname gemaakt. Dus je bent eigenlijk nooit klaar.’
AVA_Net Magazine: eerste editie online!
Ben je na het lezen van dit blog enthousiast geworden en wil je op de hoogte worden gehouden over alle interessante gebeurtenissen en ontwikkelingen in de AV erfgoedsector? Lees dan de eerste editie van het online magazine van AVA_Net. Het AVA_Net Magazine komt vanaf nu twee keer per jaar uit en is bedoeld voor iedereen die werkt met, aan, voor, over of zelfs in audiovisueel erfgoed. Ben je nieuwsgierig en wil je het magazine graag ontvangen? Ga dan naar de avanet website.