Literaire teevee, tabé
Matthijs van Nieuwkerks' boekenprogramma Moby Dick trekt elke aflevering minder kijkers. Ook 'ouderwets lezer' Arthur van Amerongen haakt af. In het archief duikt hij de boekenprogramma's op die hem al net zo min of juist wél konden boeien.
Matthijs van Nieuwkerks' boekenprogramma Moby Dick trekt elke aflevering minder kijkers. Ook 'ouderwets lezer' Arthur van Amerongen haakt af. In het archief duikt hij de boekenprogramma's op die hem al net zo min of juist wél konden boeien.
Henny Vrienten, Jolande Withuis en Matthijs van Nieuwkerk in de derde aflevering van Moby Dick. Foto: Annemieke van der Togt / BNNVARA
Gepubliceerd: 24 augustus 2018, Arthur van Amerongen
Ik ben cybernaut en tegelijkertijd een ouderwetse lezer. Het internet gebruik ik voor vrije nieuwsgaring, porno, Twitter, Youtube, Netflix en in steeds mindere mate Facebook, boeken lees ik enkel in papieren vorm.
Al in het midden van de jaren tachtig maakte ik op de Universiteit van Amsterdam gebruik van een reusachtige IBM-computer waarmee berichten tussen mijn faculteit Semitische Talen en de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem werden verstuurd.
Ik was de eerste in mijn mediale vriendenkring met een laptop, een loodzware ijskast van Raf in de Rijnstraat in Amsterdam. Het deed daarom vreselijk pijn toen een querulant mij laatst uitschold voor digibeet omdat ik gewichtige boeken weiger van een scherm te lezen.
Elke zondag struin ik de vlooienmarkten van de Algarve af, op zoek naar tweedehandse boeken omdat die zo lekker ruiken. Aantekeningen van de vorige eigenaar van het boek vind ik ook geweldig, vooral als er in rood in de kantlijn wordt gevraagd of al dat gevloek en die vieze praat nou wel nodig is.
Overigens heb ik in Rio de Janeiro heel even een Kindle gehad maar daarvan werd ik op een terras verlost door struikrovers die dachten dat het een televisietoestel was.
De Duracell Bunny - hier niet op crystal meth. Duracell Commercial, 1983.
In principe behoor ik door mijn ouderwetse manier van lettervreten tot de oude garde die naar boekenprogramma’s kijkt. Ik heb echter weinig affiniteit met Nordic Walking, origama, bonzai, Tena-luiers en overwinteren in een camper. Wel spreek ik namens mijn lotgenoten van Omroep MAX wanneer ik zeg dat Matthijs van Nieuwkerk zijn nieuwe boekenprogramma Moby Dick presenteert als Duracell Bunny op crystal meth. Misschien dat Tiësto van Nieuwkerk met zijn gekmakende geratel 15-jarige gangsterrappers uit Helmond-Oost aan het lezen krijgt, maar aan Ons Soort Mensen is het niet besteed.
Ik ben radicaal afgehaakt met het kijken naar Nederlandse boekenprogramma’s na Zeeman met Boeken. In een donker hok dat blauw stond van de rook, zaten mijn collega’s van de Groene Amsterdammer te mompelen over Foucault, Popper, H.C. ten Berge, Huub Beurskens en Wiel Kusters. Soms werd Bassie Heijne als the jolly joker in het panel gezet en veerde de uitzending op. Ik bedoel maar.
Zeeman met Boeken had vijfenzeventig kijkers, hetgeen mij noopte tot de constatering dat ze het programma beter op een VHS’je thuis konden bezorgen bij die handvol kijkers, want dat was goedkoper dan het uitzenden op de treurbuis.
Per ongeluk keek ik eens naar Kaft, het beruchte boekenprogramma van Sylvana Simons. Over Kaft wil ik alleen maar kwijt dat ik het geloofwaardiger had gevonden als Regilio Tuur het had gepresenteerd. Boudewijn Buch en zijn boekentokootje vond ik charmant maar ik verwarde het teveel met zijn Uncle Ben’s-reclames, Van Dis vond ik te pedant en ik meen dat de grijze eminentie Aad van den Heuvel iets met boeken deed, maar als ik hem zie krijg ik altijd de neiging melkdoppen naar Afrika te sturen.
Het probleem van het maken van een Nederlands boekenprogramma is dat de meeste Nederlandse schrijvers saai en pedant zijn.
Reich-Ranicki over Mulisch: "Hij heeft een veel te lange roman geschreven." Das Literarische Quartett, ZDF, 15-08-1993. Bron: collectie Beeld & Geluid.
In mijn woeste jonge jaren bleef ik thuis voor twee boekenprogramma’s: das Literarische Quartett op het ZDF van de joodse literatuurpaus Marcel Reich-Ranicki en Apostrophes, een schitterend boekenprogramma op de Franse zender Antenne 2, gepresenteerd door de aimable Bernard Pivot. Dan was het stil op straat in Amsterdam, als Reich-Ranicki en Pivot op de verrekijk waren.
Mijn favoriete moment was toen Reich-Ranicki De ontdekking van de hemel van onze Harry Mulisch sloopte door te zeggen dat minstens de helft van de pagina’s uit het boek kon. Ik was anderzijds wel even klaar met Reich-Ranicki toen hij Cees Nooteboom (Reve noemde hem niet voor niets het doodzieke aapje N.) een geweldige en echte Europese schrijver vond.
Het probleem van het maken van een Nederlands boekenprogramma is dat de meeste Nederlandse schrijvers saai en pedant zijn. Op de beroepsprestigeladder zal de schrijver net een treetje hoger staan dan de journalist en de letselschade-advocaat. Waarom zou de mening van een schrijver interessant zijn? In Nederland is het een grote club van staatsruiveniers die hun subsidiegevers te vriend willen houden en daarom altijd met meel in de mond politiek correcte onzin uitkramen. Oude meisjes in de menopauze die ondeugende novellettekes schrijven, dat hoeft van mij ook niet zo op de treurbuis.
Er zijn uitzonderingen. Pieter Waterdrinker is een verademing, zo bleek tijdens Zomergasten. En A.H.J. Dautzenberg, Hafid Bouazza en Leon de Winter maar die zie je om uiteenlopende redenen nooit op de treurbuis.
Dichter Johnny van Doorn in Verhagencadabra: "Ik kan niet op banken zitten!" Verhagencadabra, VPRO, 11-11-1979. Bron: collectie Beeld & Geluid.
Ik vind de talkshow Verhagencadabra, waarin veel schrijvers aan het woord kwamen, een hoogtepunt. Het VPRO-programma werd gepresenteerd door dichter, journalist, schilder en filmmaker Hans Verhagen, winnaar van de P.C. Hooft-prijs 2009. Verhagencadabra werd geregisseerd door Wim T. Schippers, in de redactie zaten Hans Sleutelaar, Betty van Garrel en Jan Mulder. Het bestond niet lang want heel Nederland was woest wegens het hilarische drankmisbruik tijdens de show. Deze uitzending met Herman Brood is episch maar let vooral op Johnny van Doorn die de huisbar sloopt. Om maar in stijl te eindigen met Johnny van Doorn: Literair Café, tabé!
 |
Arthur van AmerongenArthur van Amerongen is columnist voor de Volkskrant en HP/DeTijd. |
