Manifest Nieuwswijsheid
Wij zetten ons in voor een samenleving waarin mensen bewust en weloverwogen met nieuws en informatie omgaan. Zo stimuleren we een geïnformeerd publiek debat, helpen we verdeeldheid te voorkomen en versterken we de democratie.
Waarom nieuwswijsheid?
Een onafhankelijke en veelzijdige nieuwsvoorziening is belangrijk voor een goed functionerende democratie. Het medialandschap verandert sterk door sociale media en technologische innovaties zoals AI. Daarnaast nemen ongelijkheid en politieke versplintering toe. Het is daarom belangrijker dan ooit dat mensen op een gezonde manier leren omgaan met nieuws en informatie.
Nieuwswijsheid is een belangrijke voorwaarde voor een moderne democratische samenleving. Maar het is geen wondermiddel of snelle oplossing. Het vraagt om een brede aanpak waarbij journalistiek, onderwijs, wetenschap, overheid en het maatschappelijk middenveld gezamenlijk optrekken en samenwerken. Weg van de losse interventies, op weg naar een systemische benadering vanuit een gedeelde visie. Alleen dan kunnen we zorgen voor een sterke democratie waarin iedereen goed geïnformeerd is.
Dit manifest is tot stand gekomen in samenwerking met partners uit de journalistiek, maatschappelijke organisaties, de media, het onderwijs, de overheid en de wetenschap.
Ontdek in deze video meer over het belang van nieuwswijsheid.
De vijf pijlers van het manifest
Ecosysteem Nieuwswijsheid
Voor een nieuwswijzer Nederland moeten we samen aan de slag, in plaats van los van elkaar. Daarom moeten we leren denken en opereren vanuit een ecosysteem waarbij er een constante wisselwerking is tussen iedereen die bijdraagt aan de nieuws- en informatievoorziening: van journalisten, mediabedrijven, docenten, wetenschappers, beleidsmakers en techbedrijven tot influencers en maatschappelijke organisaties. Het is essentieel dat we goed begrijpen welke rol iedereen speelt, of in de toekomst kan spelen, om samen te zorgen voor een goed werkend nieuwswijsheid-ecosysteem.
Medialogica
Een belangrijk onderdeel van nieuwswijsheid is inzicht in de werking van media en meningsvorming – ook wel medialogica genoemd. (Nieuws)media hebben invloed op hoe mensen naar de wereld kijken. Ze dragen bij aan ieders persoonlijke proces van meningsvorming en daarmee aan het ontstaan van de publieke opinie. Daarom is het belangrijk om te begrijpen hoe nieuws en informatie tot stand komen. Journalisten, redacties en contentmakers maken keuzes en presenteren daarmee – goedbedoeld of niet – een vereenvoudigd beeld van de werkelijkheid. En iedereen maakt zelf ook keuzes. We onthouden vaak losse stukjes nieuws, terwijl we andere dingen missen. Zo ontstaat in ons hoofd een versimpeld beeld van wat er echt aan de hand is.
Het is waardevol dat iedereen het verschil leert herkennen tussen hoe iets wordt gepresenteerd (de beeldvorming) en hoe het echt zit (de werkelijkheid). Dat helpt om beter te kunnen oordelen en een evenwichtige mening te vormen. Inzicht in hoe media werken is onmisbaar voor een samenleving waarin mensen kritisch, bewust en met vertrouwen hun plek in de democratie kunnen innemen.
Grip op technologie en online (social) media
We moeten ons op een nieuwe manier gaan verhouden tot technologiebedrijven, publieke waarden weer centraal zetten en alerter zijn op hoe nieuws ons denken, onze meningen en ons welzijn beïnvloedt.
Iedereen heeft recht op onafhankelijke, pluriforme en betrouwbare informatie. In een tijd waarin algoritmes en generatieve AI een steeds grotere invloed hebben op onze informatievoorziening en (online) sociale interacties, is het van groot belang om expliciet te maken hoe dit het publieke debat en sentiment beïnvloedt en welke belangen er spelen. Hierbij moet ook specifieke aandacht komen voor het toenemende risico op manipulatie met (online) polarisatie, radicalisering of zelfs extremisme tot gevolg.
Journalistiek & democratie
Onafhankelijke, pluriforme en sterke journalistiek is essentieel voor een goed werkende democratie. Het controleert de macht, voedt het publieke debat en informeert burgers zodat zij weloverwogen keuzes kunnen maken. De dynamiek van het medialandschap is de afgelopen jaren sterk veranderd, mede door digitalisering en de opkomst van sociale media. Hierdoor staat de professionele journalistiek onder druk: ze is niet langer de enige bron van nieuws en informatie. Het is van groot belang deze verschuivingen te begrijpen en de waarde van professionele journalistiek te blijven benadrukken en te ondersteunen, zodat haar vitale rol binnen de democratie behouden blijft.
Scholing & Onderwijs
Educatie speelt een sleutelrol in het helpen van mensen om beter om te gaan met nieuws en media. Het helpt verbanden en nuances te zien, verschillen te begrijpen, feit van fictie te onderscheiden en desinformatie te herkennen. Daarom is het belangrijk dat nieuwswijsheid een vaste plek krijgt in het onderwijs. Dit hoort bij bredere thema’s zoals mediawijsheid en digitale vaardigheden. In een wereld waarin ontwikkelingen op het gebied van media, technologie en politiek zich in hoog tempo voltrekken, is het bovendien belangrijk dat we ons hele leven blijven leren. Nieuwswijsheid stopt niet na school of een studie, maar hoort ook bij volwasseneneducatie.
Lees hoe het Manifest Nieuwswijsheid tot stand kwam in gesprek met Patricia en Jill.
Ontdek in het interview met Pieter van Boheemen waarom nieuwswijsheid essentieel is voor onze democratie.
Blijf op de hoogte
Laat je e-mailadres achter en ontvang updates over nieuwe ontwikkelingen rond het Manifest Nieuwswijsheid - zoals artikelen, praktijkvoorbeelden en de podcast die binnenkort uitkomt.
Vragen
Wil je meer informatie, heb je een vraag of wil je met ons in gesprek? Neem dan contact op met Patricia van Rijswijk (Specialist Nieuwswijsheid) via pvrijswijk@beeldengeluid.nl.
Een initiatief van Beeld & Geluid in samenwerking met De Pioniersfabriek. Powered by #DichterBijNieuws.