75 jaar Trouw - Trouw aan de waarheid?
Dagblad Trouw bestaat 75 jaar. Reden voor ons om te kijken naar het roerige verleden van de krant en deze in de context van de ontwikkelingen in de maatschappij en de journalistiek te plaatsen. In deze 75 jaar evolueert Trouw van een christelijke verzetskrant tot een hedendaags kwaliteitsblad dat zich kenmerkt door verdieping en aandacht voor religie, filosofie en duurzaamheid. 75 jaar van Verzet, Verzuiling en ontzuiling, Verdieping en Verandering. Bij de krant én daarbuiten.
Dagblad Trouw bestaat 75 jaar. Reden voor ons om te kijken naar het roerige verleden van de krant en deze in de context van de ontwikkelingen in de maatschappij en de journalistiek te plaatsen. In deze 75 jaar evolueert Trouw van een christelijke verzetskrant tot een hedendaags kwaliteitsblad dat zich kenmerkt door verdieping en aandacht voor religie, filosofie en duurzaamheid. 75 jaar van Verzet, Verzuiling en ontzuiling, Verdieping en Verandering. Bij de krant én daarbuiten.
Een overzicht van 75 jaar Trouw met beeld uit onze mediacollectie. Hans Nauta, 16-02-2018, TrouwTube
Trouw in oprichting
Het is eind januari 1943. Een oranje blaadje gaat stiekem van hand tot hand. Op de voorpagina prijkt de naam Oranje-Bode, daaronder de foto’s van prinses Juliana en prins Bernhard. Het blaadje viert de geboorte van prinses Margriet en is een hoopvolle daad van verzet tegen de Duitse bezetter.
'Trouw tot in den dood': het bericht over de 23 verspreiders van Trouw die werden geëxecuteerd in kamp Vught. Een 24e medewerker stierf toen hij zich verzette bij arrestatie. Trouw, 29 augustus 1944. Collectie Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.
Algauw verschijnt op 18 februari een tweede krant. Dit keer met de naam Trouw. Trouw aan God, de vorstin en het vaderland. Én trouw aan de waarheid. De krant wordt verspreid op initiatief van Wim Speelman en Gezina van der Molen, oud-medewerkers van verzetskrant Vrij Nederland, journalist Elbert van Ruller, en Jan Schouten en Sieuwert Bruins Slot (beide lid van de Anti-Revolutionaire partij). De vijf oprichters maken de krant, omdat de verschrikkingen van de oorlog niet stroken met wat ze lezen in de Bijbel. Zij vinden de koers van Vrij Nederland ideologisch te links en voelen zich daar niet meer thuis. Het fundament van Trouw vindt zijn oorsprong in de overtuigingen van de protestants-christelijke zuil, verwoord door de Anti-Revolutionaire Partij (ARP).
Tot aan de bevrijding zullen vele makers en de verspreiders van Trouw hun leven riskeren en verliezen om het volk nieuws te brengen, hen hoop te geven, te waarschuwen en aan te sporen tot verzet. Op 9 en 10 augustus 1944 worden 23 verspreiders van Trouw door de Duitsers geëxecuteerd in kamp Vught. In totaal komen in de oorlog ongeveer 130 makers en verspreiders om, onder wie oprichter Wim Speelman.
Een medegevangene in Kamp Vught vertelt over de laatste dagen van de 23 ter dood veroordeelde medewerkers van Trouw: 'Zij wisten dat ze gefusilleerd zouden worden.' Uit: Hier en Nu, NCRV, 26-01-1968. Collectie Beeld & Geluid.
Journalistiek in oorlogstijd
De media staan in de Tweede Wereldoorlog onder censuur van het Ministerie van Propaganda. Dit ministerie heeft de opdracht om het volk te overtuigen dat de oorlog een goede zaak is en burgers op te zwepen de Duitsers te helpen. Kranten worden gecontroleerd door de Duitsers en mogen geen berichten meer plaatsen over militaire gebeurtenissen. Journalisten worden gedwongen zich te schikken en te balanceren tussen beroepsethiek en censuur.
Veel journalisten kunnen niet leven met de teloorgang van de journalistieke principes en weigeren mee te werken aan de Duitse zaak. Sommigen van hen sluiten zich aan bij de illegale pers om Nederlanders van nieuws te voorzien en tot verzet over te halen. Je zou kunnen zeggen dat ook dit nieuws in veel gevallen zo gekleurd is, dat het tegenwoordig als propaganda gezien kan worden. Maar dan voor een goede zaak: voor de vrijheid.
Trouw in zwaar weer: lezers haakten af omdat de krant zijn orthodoxe roots achter zich liet en de krant kampte met geldgebrek: 'Tragisch, dat een krant die de SD niet kapot kon krijgen in de oorlog, juist aan stomme marktfactoren ten onder dreigt te gaan.' Uit Kenmerk, IKOR, 09-01-1974. Collectie Beeld & Geluid.
Informatie uit eigen zuil
Ook na de oorlog is Nederland nog sterk verzuild. Deze verdeling heeft tot gevolg dat elke zuil zijn eigen scholen, kerken, kranten, politieke partijen en omroepen heeft. Daardoor krijgt men vooral nieuws en informatie uit eigen zuil. Zo lezen de lezers van Trouw tot 1965 bijvoorbeeld niks over zondagssport of bioscoopfilms, terwijl kranten uit andere zuilen hier wél over berichten. Die zuilen zijn vergelijkbaar met de filterbubbels van vandaag de dag.
Verdieping en waarheid
Na verschillende fusies, overnames, koerswijzigingen, bezuinigingen en vernieuwingen ontwikkelt Trouw zich tot één van de grote kwaliteitskranten van Nederland. Nog steeds beweegt de krant zich tegen de stroom in: Trouw besteedt met katern De Verdieping en zaterdagmagazine Letter & Geest aandacht aan religie en filosofie, natuur, duurzaamheid en ethiek. De krant brengt niet alleen dagelijks ‘hard’ nieuws, maar ook opiniestukken en achtergrondartikelen. Hiermee geeft de krant zoals vele andere kranten een eigen draai aan wat het waard is om voor lezers benoemd te worden. Trouw is door haar achtergrond op die manier ook gekleurd. Nieuws is altijd gekleurd, nieuws is slechts een klein stukje van de werkelijkheid.
Nico de Leeuw, schrijver van het Handboek voor Nieuwsmakers, beschrijft nieuws als volgt: ‘Het moge duidelijk zijn dat nieuws een selectie en interpretatie is van wat er in de wereld gebeurt. Een gekleurde werkelijkheid omdat de personen die deze selectie toepassen, en vervolgens een gebeurtenis interpreteren, verschillen in hun culturele achtergrond, hun waarden en normen en hun belevingswereld’.
De media ontwikkelen zich
Inmiddels wordt het voor nieuwsconsumenten steeds moeilijker om erachter te komen welke berichten waar zijn en welke niet, wat feiten zijn en wat meningen. Nepnieuws, filterbubbels en trollenfabrieken maken het er niet eenvoudiger op. Voor de serieuze journalistiek is het belangrijk om gedegen onderzoek te doen, degelijk nieuws te brengen en geloofwaardig te blijven. Maar dat gebeurt helaas niet altijd.
Trouw trekt 126 artikelen van journalist Perdiep Ramesar terug. Journaal, NOS, 20-12-2014. Collectie Beeld & Geluid.
In 2014 werd Trouw bijvoorbeeld in verlegenheid gebracht, toen bleek dat een redacteur lange tijd anonieme bronnen heeft opgevoerd die niet bestonden. Hij werd direct ontslagen en een deel van zijn gepubliceerde artikelen werd na onderzoek door de krant ingetrokken en van de website verwijderd. De controle op bronnen en kwaliteit werd door Trouw hierna direct verbeterd.
De media ontwikkelen zich dus. En ze veranderen daarbij, snel en drastisch. De oplages van papieren kranten dalen en steeds meer nieuwsconsumenten komen in toenemende mate online aan hun trekken. Niet alleen met nieuwsapps of websites van traditionele kranten, maar ook via sociale media. Berichten die via sociale media worden verspreid zijn lang niet altijd even betrouwbaar, maar bepalen wél voor een deel je wereldbeeld.
De krant vandaag
Ook Trouw maakt een omslag. Niet alleen door verbindingen te zoeken met de lezers, maar ook door het digitale nieuwsaanbod flink uit te breiden. In 2018 lanceert de krant opnieuw een app en start Trouw met een e-paper, een gemoderniseerde, digitale versie van de papieren krant. De toon van de krant verandert ook: Trouw zet zich af tegen de negatieve insteek van andere nieuwsmedia en probeert een positiever geluid te laten horen. Er wordt niet meer slechts commentaar gegeven aan de zijlijn, maar er wordt tegelijkertijd óók naar oplossingen voor maatschappelijke problemen gezocht. Constructieve journalistiek dus.
De oplage van Trouw is de afgelopen jaren zelfs gegroeid en het online bereik van de krant is meer dan verdubbeld. Volgens hoofdredacteur Cees van der Laan is het DNA van de krant haar grootste kracht: veel mensen hebben in deze tijd behoefte aan kwaliteit, een rustige toon en verdieping. Of dat nu online is of op papier.
Dit is een bewerkte versie van de tekst die is gebruikt voor de pop-up expositie 75 jaar Trouw van Beeld & Geluid.