De toekomst van erfgoed is participatief
De culturele sector is volop in beweging. Het Europese project RECHARGE laat zien hoe participatieve bedrijfsmodellen organisaties kunnen helpen om duurzamer, inclusiever en meer gemeenschapsgericht te werken. Als projectpartner speelt Beeld & Geluid een belangrijke rol in het ontwikkelen en delen van deze kennis. Onlangs kwam het project tot een feestelijke afronding in Prato, Italië. Daar werden de resultaten gepresenteerd – waaronder het RECHARGE Playbook en de Knowledge Base.
De culturele sector is volop in beweging. Het Europese project RECHARGE laat zien hoe participatieve bedrijfsmodellen organisaties kunnen helpen om duurzamer, inclusiever en meer gemeenschapsgericht te werken. Als projectpartner speelt Beeld & Geluid een belangrijke rol in het ontwikkelen en delen van deze kennis. Onlangs kwam het project tot een feestelijke afronding in Prato, Italië. Daar werden de resultaten gepresenteerd – waaronder het RECHARGE Playbook en de Knowledge Base.
Cultuur met de gemeenschap, niet alleen vóór de gemeenschap
Overal in Europa staan cultuur- en erfgoedorganisaties voor dezelfde uitdaging: hoe betrek je gemeenschappen op een betekenisvolle manier, terwijl je ook werkt aan een financieel, veerkrachtig en duurzaam toekomstmodel?
Het RECHARGE-project, gefinancierd door het Horizon Europe-programma en gecoördineerd door de Erasmus Universiteit Rotterdam, bracht tien partners met uiteenlopende expertises samen om nieuwe vormen van samenwerking tussen instellingen en hun gemeenschappen te verkennen. Niet alleen door toegang te bieden tot collecties, maar door te investeren in co-creatie, gedeelde besluitvorming en zelfs vormen van co-eigenaarschap van cultureel erfgoed.
Beeld & Geluid droeg bij door onderzoek te doen naar succesvolle samenwerkingen en partnerschappen, en door trainingen te ontwikkelen waarmee andere organisaties de opgedane kennis in de praktijk kunnen brengen. Binnen negen zogenoemde Living Labs – creatieve samenwerkingen waarin lokale partners gezamenlijk ideeën ontwikkelden en toetsten – ontstond een reeks praktische tools en nieuwe perspectieven om de sector toekomstbestendiger en meer verbonden te maken.
Het Playbook in de praktijk: verhalen uit de Living Labs
Een van de hoogtepunten van het RECHARGE-eindevent was een sessie waarin het RECHARGE Playbook centraal stond: een praktische gids die helpt om participatie in cultuur niet alleen betekenisvol, maar ook financieel duurzaam te maken. Vertegenwoordigers van zes Living Labs deelden hun ervaringen, uitdagingen en inzichten.
Zo vertelde Serfenta hoe hun model voor het herwaarderen van ambacht zich ontwikkelde tot de Heritage Impact! Initiative – een platform dat cultuur inzet als motor voor innovatie en gemeenschapsvorming.
De Pinacoteca e Museo Civico di Volterra beschreef hoe hun blik op hun publiek verschoof: van passieve bezoekers naar actieve mede-makers en mede-eigenaars, wat leidde tot sterkere banden en duurzame samenwerkingen.
Het Museum of Modern and Contemporary Art of Trento and Rovereto (MART) deelde hoe actief luisteren en ethisch ontwerpen nieuwe manieren boden om verantwoordelijkheid te nemen voor de sociale en ecologische impact van hun werk.
The Hilversum Time Machine benadrukte hoe belangrijk lokale betrokkenheid is, zeker voor initiatieven zonder formele organisatievorm.
Bij KÖME – Association of Cultural Heritage Managers werd zelfs de betekenis van succesindicatoren herzien: geen cijfers, maar netwerken en relaties vormen nu de graadmeter. Met creatieve tools als een Diary of Support en een Library of Things houden ze bij hoe gemeenschappen bijdragen en meedenken.
Tot slot liet het Museum of Architecture and Design (MAO) zien hoe design thinking kan leiden tot vernieuwende vormen van samenwerking. Ze benadrukten dat participatie niet altijd de makkelijke of veilige weg is, maar dat fouten en risico’s essentieel zijn om duurzame relaties op te bouwen.
De Living Lab-ervaringen lieten zien dat investeren in participatie leidt tot groei, veerkracht en diepere banden met de gemeenschappen die erfgoedinstellingen bedienen – ook al gaat dat gepaard met uitdagingen.
De RECHARGE Knowledge Base: kennis die blijft
Tijdens het event werd ook de RECHARGE Knowledge Base gepresenteerd: een online kennisplatform dat alle resultaten van het project samenbrengt, met het Playbook als middelpunt. De Knowledge Base bevat een breed scala aan materialen – van presentaties, onderzoek en interactieve opdrachten tot video’s, beleidsaanbevelingen en praktijkverhalen van de Living Labs.
Samen vormen deze bronnen een uitgebreide gereedschapskist voor erfgoedprofessionals die participatieve methodes in hun eigen organisatie willen toepassen. De tools helpen instellingen om strategieën aan te passen aan hun eigen context en om meer duurzame, maatschappelijk betrokken vormen van erfgoedbeheer te ontwikkelen.
De Knowledge Base is beschikbaar via de RECHARGE-website en blijft de komende tien jaar toegankelijk via het Heritage Research Hub, zodat de opgedane kennis breed gedeeld kan blijven worden – ook na afloop van het project.
Van inspiratie naar impact
De resultaten van RECHARGE zijn meer dan een inspiratiebron: ze bieden concrete handvatten en bewezen strategieën voor iedereen die werkt aan de toekomst van cultureel erfgoed.
Voor erfgoedprofessionals betekent het toegang tot bruikbare methodes om relevant en veerkrachtig te blijven. Voor beleidsmakers en erfgoednetwerken biedt het project waardevolle inzichten om beleid en middelen beter af te stemmen op maatschappelijke impact. En voor gemeenschappen zelf betekent het erfgoed dat dichterbij staat, inclusiever is en beter aansluit bij wat mensen écht nodig hebben.
Voor Beeld & Geluid leverde RECHARGE bovendien waardevolle lessen op over hoe participatieve modellen ook binnen onze eigen organisatie kunnen worden toegepast. De ervaringen uit de Living Labs helpen ons om co-creatie en gemeenschapsgericht werken verder te verankeren in onze erfgoedprojecten en zo te bouwen aan een toekomst waarin mediacultuur breed gedragen en gedeeld wordt.
De toekomst van erfgoed is participatief
Ontdek hoe jouw organisatie kan bijdragen aan een duurzamer en inclusiever erfgoedveld. Bezoek de RECHARGE Knowledge Base om het volledige Playbook te lezen, praktijkvoorbeelden te verkennen en beleidsaanbevelingen te vinden. Deel deze kennis, start gesprekken en werk samen aan een toekomst waarin cultureel erfgoed echt van én voor iedereen is.