Publiek Domeindag 2025
Van boeken en muziek tot films en kunstwerken: 70 jaar na het overlijden van makers komt hun werk in het publiek domein, waarna dit materiaal vrijelijk kan worden hergebruikt. Om te vieren wat er dit jaar allemaal vrijkomt, organiseert Beeld & Geluid samen met partners op 10 januari het evenement Publiek Domeindag 2025. Lees in deze blog over parels uit de collectie van Beeld & Geluid die aan bod zullen komen.
Van boeken en muziek tot films en kunstwerken: 70 jaar na het overlijden van makers komt hun werk in het publiek domein, waarna dit materiaal vrijelijk kan worden hergebruikt. Om te vieren wat er dit jaar allemaal vrijkomt, organiseert Beeld & Geluid samen met partners op 10 januari het evenement Publiek Domeindag 2025. Lees in deze blog over parels uit de collectie van Beeld & Geluid die aan bod zullen komen.
Filmers in de schijnwerpers
In het programma van Publiek Domeindag 2025 staat het materiaal van makers die in 1954 overleden zijn centraal. De auteursrechten van dit materiaal verlopen dit jaar, waardoor het tot het publiek domein gaat behoren. De conservatoren van Beeld & Geluid en andere culturele instellingen dragen jaarlijks bij aan het beschikbaar maken van nieuw materiaal voor het publiek domein. Dit jaar markeert de intrede van verschillende werken, waaronder het werk van twee Nederlandse filmers, Jan Cornelis Mol en Johan Hunningher. Beeld & Geluid bezit een groot deel van hun filmcollecties, die nu toegankelijk worden voor een breder publiek. Maar wie waren deze filmers?
Jan Cornelis Mol
Jan Cornelis Mol (1891–1954) was een veelzijdige fotograaf en filmer die een breed scala aan films maakte, variërend van wetenschappelijke en natuurfilms tot reclamefilms. Zijn werk omvat onder andere de films Anthony van Leeuwenhoek (1924), Malaria (1924), en Het wonder der Bloemen (1937). Mol stond bekend om zijn innovatieve technieken. Zo was hij een van de eerste filmmakers die gebruik maakte van time-lapsefotografie. In zijn serre in Bloemendaal filmde hij bloeiende planten door automatisch de gordijnen te sluiten en kunstmatige verlichting te gebruiken voor een constante belichting, waardoor de planten toch voldoende daglicht kregen.
Mol was actief betrokken bij de filmwereld. Hij richtte in 1924 het Bureau voor Wetenschappelijke Cinematography op en in 1928 de N.V. Multifilm, een productiemaatschappij die zich richtte op wetenschappelijke en educatieve films. Zijn bijdragen aan de ontwikkeling van de Nederlandse filmwereld waren aanzienlijk. Zo was hij een van de oprichters van de Nederlandsche Smalfilm Liga in 1931, bestuurslid van diverse fotoclubs en medewerker bij de tijdschriften ‘De Camera’ en ‘Lux-De Camera’. Bovendien nam hij deel aan internationale tentoonstellingen, zoals Film und Foto in Dresden in 1929 en Foto '37 in het Stedelijk Museum in Amsterdam.
In 1938 reisde Mol naar Indonesië, om daar Multifilm Batavia op te richten. Nadat hij daar in een Japanse interneringskamp gevangen was gezet, werd hij betrokken bij het maken van Japanse propagandafilms tussen 1941 en 1945. Ruurd Blom en Natsuko Hayama gaven hier al eerder een presentatie over tijdens Publiek Domeindag 2020, toen deze collectie propagandafilms in het publiek domein kwam. In het programma van dit jaar zal collectiespecialist Rommy Albers over Mol vertellen en beelden laten zien die Eye Filmmuseum in het bezit heeft.
Daarnaast maakten Beeld & Geluid collega's Natsuko Hayama, Ruurd Blom en Saskia Arentsen een TILT verhaal over JC Mol.
Johan Hunningher
Johan Hunningher (1895–1954) was een Amsterdamse tandarts die een belangrijke rol speelde in de Nederlandse amateurfilmwereld. Naast zijn werk als tandarts had hij een passie voor filmen. Hunningher maakte reisfilms, animatiefilms en zelfs korte speelfilms, waarvan een aantal werd opgenomen in zijn eigen tandartspraktijk aan de Weteringschans in Amsterdam. Deze films bewijzen niet alleen Hunninghers passie voor het filmen, maar ook zijn fantasie en creativiteit.
De humorvolle stop motion animatiefilm ‘De lichtzinnige paperclip’ uit 1938 is een schitterend voorbeeld hiervan. Hunningher vertelt ermee het verhaal van een paperclip die uit huis gaat en in handen valt van een man die haar gebruikt om zijn pijp te ontstoppen. Daarna leidt ze een 'losbandig' leven dat tragisch eindigt. De man wordt geacteerd door zijn jongere broer Benjamin Hunningher, die later een beroemde theaterwetenschapper werd met een succesvolle carrière in de Verenigde Staten.
Hunningher was van 1932 tot 1934 secretaris van de Amsterdamse afdeling van de Nederlandse Smalfilm Liga, en hij schreef publicaties in Het Veerwerk, het maandblad van de Liga. In 1939 richtte Hunningher de Amsterdamse Smalfilm Club op, die snel groeide tot bijna honderd leden. Zijn filmcollectie, die reisfilms bevat uit onder andere Rome in 1932, Zuid-Afrika en vakanties in Noord-Italië, Frankrijk en Spanje, werd in 2006 overgedragen aan Beeld & Geluid. Tijdens Publiek Domeindag 2025 zal Valentine Kuypers, conservator bij Beeld & Geluid, parels uit deze filmcollectie laten zien en meer vertellen over deze merkwaardige amateurfilmer.
Viering en reflectie op het publiek domein
Publiek Domeindag 2025 zal bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag plaatsvinden, op 10 januari. Het programma zal het werk van filmmakers zoals Mol en Hunningher belichten, maar ook dat van dichters, schrijvers, kunstenaars en architecten. Het biedt experts en geïnteresseerden de gelegenheid om samen te komen om het belang van het publiek domein te vieren en te reflecteren op de kansen en uitdagingen die het met zich meebrengt. Door cultureel erfgoed toegankelijk te maken voor nieuwe generaties biedt het publiek domein namelijk een overvloed aan kansen voor herinterpretatie, onderwijs en creatief hergebruik. Tijdens het evenement worden belangrijke vraagstukken besproken in presentaties, paneldiscussies en workshops, georganiseerd in samenwerking met Open Nederland, Netwerk Digitaal Erfgoed, Wikimedia Nederland en de Koninklijke Bibliotheek. Wij kijken uit naar een inspirerende dag vol uitwisseling en ontdekkingen.
Ben jij er 10 januari bij? Bekijk het programma en meld je alvast in voor Publiek Domeindag 2025.