De grote drie van het Nederlandse cabaret
De grote drie: aan het eind van de jaren vijftig en zestig worden de cabaretiers Toon Hermans, Wim Kan en Wim Sonneveld zo genoemd. Ieder met een eigen stijl en enorm beroemd in Nederland. Ze zijn ieder ook gekoppeld aan een maatschappelijke zuil. Kan hoorde bij de VARA, Sonneveld bij de KRO en Hermans bij de AVRO. Wie zijn deze mannen en wat maakte hen zo populair?
Later lezen
Zelfs jaren nadat Toon Hermans, Wim Sonneveld en Wim Kan overleden zijn, wordt er nog over ze gesproken.
Een teken van de impact die ze hebben gemaakt.
Zoals in de talkshow 'Op1' van 2024, waarin Freek de Jonge uitlegt wat hen zo goed maakte.
Te beginnen met Wim Sonneveld.
Maar hij staat ook stil bij waarin de grote drie zo van elkaar verschillen.
Toon Hermans is grappig, Wim Kan is kritisch en Wim Sonneveld is de entertainer, aldus De Jonge.
Sonneveld de entertainer
Kan de criticus
Hermans de humorist
Verschillen
Toon Hermans, Wim Sonneveld en Wim Kan bepalen een lange periode het Nederlandse televisieamusement. Zeer verschillend van toon en onderwerpen, maar qua populariteit alle drie min of meer gelijk. Enkele verschillen op een rij:
- Kan is de cabaretier met veel politiek in met name zijn oudejaarsconferences
- Sonneveld is de chansonnier en typetjesmaker
- Hermans is de romanticus en de woordkunstenaar
Sonneveld: het begin
In 1936 doet Sonneveld auditie bij Louis Davids. Hij wordt aangenomen als artiest en administrateur. Onder leiding van Davids maakt Sonneveld zijn professionele podiumdebuut in de Hollandsche Schouwburg tijdens een voorstelling ter gelegenheid van het 20-jarige bestaan van .
Sonneveld wordt min of meer door Louis Davids opgeleid.
Veel later zal Sonneveld als eerbetoon aan "de grote kleine man van de revue" een elpee opnemen met liedjes van Davids.
Waaronder het tranentrekkende 'hondje van Dirkie', hier gezongen door Sonneveld in 'Davids'67'
My Fair Lady
Een aantal jaren nadat Sonneveld bij het cabaret van Louis Davids is begonnen, richt hij in 1943 zijn eigen gezelschap op: 'Cabaret Wim Sonneveld'. Daarmee speelt hij in totaal 26 programma's in het Leidsepleintheater in Amsterdam. Zijn doorbraak bij het grote publiek komt met de musical 'My Fair Lady'. Twee jaar lang speelt hij de rol van Professor Higgins.
Er zijn opnames van repetities van de musical 'My Fair Lady' bewaard gebleven.
Het zijn amateuropnames gemaakt door Gerard Canters, kapper en grimeur van Wim Sonneveld.
In het programma 'Doe 'ns wat meneer Sonneveld' vertelt hij met humor over zijn ervaring bij 'My Fair Lady'.
Solo
Tijdens zijn tijd bij de musical 'My Fair Lady' maakt Sonneveld plannen voor een solovoorstelling. In 1964 gaat de voorstelling in première onder de titel 'Een avond met Wim Sonneveld'.
Vanaf 1966 volgen shows met een sidekick, zoals: 'Wim Sonneveld en Ina van Faassen' en in 1971 'Wim Sonneveld met Willem Nijholt & Corrie van Gorp'.
Hij krijgt in deze jaren een relatie met schrijver en kunstschilder Friso Wiegersma.
Deze laatste is de schrijver van Sonnevelds grootste hit genaamd 'Het Dorp'.
Het is een vertaling van het Franse chanson 'La Montagne'.
Wim Kan
Wim Kan is een heel ander soort cabaretier dan Sonneveld. Hij richt zich op politiek en is beroemd geworden bij het grote publiek door zijn oudejaarsconferences.
Kan richt met Corry Vonk in 1936 het 'ABC Cabaret' op, een groot succes en een springplank voor jong talent.
ABC Cabaret en Indië
Wim Kan en Corrie Vonk gaan in 1939 met hun 'ABC cabaret' optreden in Indië. Tijdens hun verblijf daar bezet Hitler Nederland waardoor ze niet kunnen terugkeren. Uiteindelijk wordt Kan door de Japanse bezetter gevangen gezet en moet aan de Birma spoorweg werken. Vonk wordt in een interneringskamp opgesloten.
De verschrikkingen die Kan en Vonk in Indië moesten ondergaan, spelen in latere programma's in Nederland een voorname rol.
Het controversiële programma televisieprogramma 'Dag Koninginnedag' bevat een aantal liederen over die tijd.
Zoals het lied 'Het dictatorbos', waarin Kan onder andere zingt over de eindigheid van dictators.
Een hoopvol lied over de storm in het dictatorbos en de vorstin die weer thuis is.
Oudejaarsconference
Geliefd, veel beluisterd en later bekeken zijn de oudejaarsconferences van Wim Kan. Hierin bespreekt hij de politieke situatie van Nederland in het afgelopen jaar. Nadat in de jaren '50 en '60 de conferences werden uitgezonden door de VARA radio, duurt het nog tot 1979 voordat Kan het aandurft om de oudejaarsconference op televisie te spelen.
Zijn imitaties van met name Joop den Uyl zijn legendarisch.
Maar ook andere politici imiteert hij op een zacht ironische manier.
Als je als politicus niet werd besproken in de oudejaarsconference van Kan, dan telde je eigenlijk niet mee.
Oftewel: het is een eer om je belachelijk te laten maken door Kan.
Ook Den Uyl zelf kan er hartelijk om lachen.
Toon Hermans
Hermans werd geboren in Sittard in 1916.Hij was groot fan van de de clown Buziau en heeft veel van hem geleerd. Met name de herhaling en bijbehorende timing. Een voorbeeld van zijn geniale timing zien we in het volgende fragment terug: de grap, wachten op de lach en dan de volgende grap. Het is meesterlijk en maakt hem beroemd en zeer geliefd. Zijn one man shows worden wereldberoemd in Nederland.
De weergaloze conference over Sinterklaas.
Met perfecte timing laat hij precies op het juiste moment een rust vallen.
Hij kijkt de zaal in en wachten op de lach.
En de herhaling van woorden. Valt het jou op?
De romanticus
Heel veel liedjes en conferences van Hermans gaan over de liefde. De liefde voor dingen, mensen, de natuur: kortom het leven. Eigenlijk is hij een pure romanticus.
Dit lied, gezongen met zoveel passie, maakt Hermans een van de grote chansonniers in onze cabarethistorie.
Het lied zit vol hoop, zoals je bij een romantics verwacht.
Met teksten als "nooit is het te laat" en "een plek en een land om lief te hebben"....
... kun je niet anders dan opgezweept worden door zijn woorden en enthousiasme om lief te hebben.
Wim Sonneveld, Wim Kan en Toon Hermans zijn drie totaal verschillende grootheden van het theater. Ieder met een eigen stijl en een eigen publiek. Zo hebben ze een blijvende indruk achter gelaten op een hele generatie en daarom zijn de hoogtepunten uit hun repertoire nog steeds onderdeel van onze Nederlandse cabaretcultuur.
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
Haagse Cultuurrede
Donderdag 30 januari 2025 vindt de derde Haagse Cultuurrede plaats, dit keer in Amare in Den Haag. Deze editie wordt georganiseerd door Beeld & Geluid. Een van ‘s werelds beste mediawetenschappers, Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam, zal de Cultuurrede voordragen.