De complexe helden van nu

Eén van de oudste en meest universele thema’s in verhalen is goed versus kwaad. Traditioneel gezien heeft de hoofdpersoon vaak goede bedoelingen, terwijl de antagonist hem in de weg zit. Hoofdpersonen kunnen overeenkomende eigenschappen met elkaar hebben wat ze tot een bepaald archetypen maakt. Eén van deze archetypen is de ‘held’. Deze staat bekend om zijn moed, nobele kwaliteiten, rechtvaardig karakter en daden. Zijn tegenstander is kwaadwillig en zelfzuchtig.

Het woord antihero wordt in de literatuur voor de eerste keer in 1714 gebruikt. Dit type hoofdpersonage verschilt van een klassieke held, omdat hij zowel goede als slechte eigenschappen bezit. Zo missen antihelden kwaliteiten, zoals idealisme en moraliteit, of zijn ze laf of gemakzuchtig, ondanks dat ze wel de beste bedoelingen kunnen hebben. Ze kunnen ook juist goede dingen doen, maar vanuit egoïstische redenen. 

Een genre dat de grenzen tussen moreel juist en onaanvaardbaar nog meer opzoekt, is misdaad. In dit genre was het voorheen makkelijk om het goede van het kwade te onderscheiden. Tegenwoordig kent het echter vaak een genuanceerder conflict, waarbij de grenzen tussen goed en kwaad vervagen. Carmen, gespeeld door Monique Hendrickx, uit 'Penoza' is één van de duidelijkste antihelden op de Nederlandse televisie van de laatste jaren. Ze begint als zorgzame moeder, maar komt al snel terecht in het criminele leven waar ze zich transformeert in een moreel complex persoon.

De verhalen met antihelden omzeilen het thema goed versus kwaad dus niet, maar geven er een andere, hedendaagse lading aan. De traditionele kijk verschuift en de menselijke complexiteit wordt in deze karakters weerspiegeld. Ze kunnen alsnog als “goed” beschouwd worden ondanks de “slechte” keuzes die ze soms maken. De motivatie en intentie lijken hierbij een belangrijke rol te spelen. Het bepaalt of de kijker herkenning en sympathie voor het karakter voelt of niet.