AI vrouw met zwart-wit spiegelbeeld
AI vrouw met zwart-wit spiegelbeeld

AI positief/negatief

Later lezen

Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.

Wat is AI

AI (kunstmatige intelligentie) is een slimme technologie die op basis van en het denkvermogen van de mens namaakt. Ze stelt apparaten in staat om zelfstandige beslissingen te nemen én daarvan te leren.

Afbeelding: Vrouw Kunstmatige Intelligentie, 30-05-2023, Anaterate. Bron: Pixabay

De oorsprong van AI

Het idee van denkende machines bestaat al sinds de oudheid, maar het moderne begrip AI ontstaat in de jaren 50 van de vorige eeuw. De Amerikaanse wiskundige John McCarthy organiseert in 1956 een zomerworkshop over dit onderwerp en bedenkt de term 'Artificial Intelligence’, zo herinnert hij zich in dit oral history-interview dat het Computer History Museum in 2007 met hem afneemt.

Fragment: oral history-interview John Mccarthy, 12-09-2007, Computer History Museum. Bron: YouTube
AI beats man

In de jaren 90 krijgt AI een enorme impuls doordat computers steeds krachtiger worden.

In 1997 verslaat een computer van IBM de Russische schaakgrootmeester Garry Kasparov voor het oog van de camera.

Daar is dan nog wel een enorm apparaat voor nodig, zo is te zien in het NOS Journaal.

Directeur Verburgh van Rekencentrum Amsterdam verwacht ook niet dat de computer de mens zal gaan vervangen.

Toch zie je het ongeloof en de wanhoop op Kasparovs gezicht.

Fragment: Journaal, 12-05-1997, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Google zoekt op nieuwe manier

In hetzelfde jaar lanceren studenten Larry Page en Sergey Brin zoekmachine Google, met destijds ook al de bekende kleuren in het logo. Google is slimmer, sneller en makkelijker in gebruik dan de zoekmachines die er dan al zijn. Het gebruikt een nieuw algoritme dat voor het eerst kijkt naar hoe het web in elkaar zit om te bepalen welke resultaten het meest relevant zijn.

Afbeelding: logo Google, 1997. Bron: Internet Archive
AI is niet neutraal

In deze tijd gebruiken we volop AI en ontdekken we steeds meer handige toepassingen.

Maar met het gebruik van AI loop je ook het risico op discriminatie, stigmatisering en uitsluiting.

Journalist Sophie Frankenmolen gaat in de serie 'Reference man' van BNNVARA op zoek naar de oorzaken...

... en spreekt met neuro-informaticus Sennay Ghebreab.

Hij legt uit dat algoritmes worden getraind met bestaande data die sporen van historische ongelijkheid kunnen bevatten.

Zo kunnen algoritmes vooroordelen van vroeger overnemen in hun uitkomsten en versterken.

Dit is iets waar ontwikkelaars van AI zich volgens Ghebreab vaak onvoldoende van bewust zijn.

Fragment: Reference man, 11-01-2022, BNNVARA. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Onrecht

Hoe de inzet van algoritmes tot groot onrecht kan leiden blijkt uit de toeslagenaffaire.

De Belastingdienst gebruikt data en algoritmes om de kans op fraude te berekenen.

Duizenden mensen worden hierdoor onterecht als fraudeur bestempeld.

Slechts een enkele medewerker van de Belastingdienst vraagt zich af of dit wel klopt.

Zo is te zien in de dramaserie die BNNVARA in 2024 over de affaire uitzendt.

Anderen hebben er alle vertrouwen in dat het risicoprofiel en de gekozen aanpak klopt.

Dit leidt er uiteindelijk toe dat veel ouders onterecht beschuldigd worden en diep in de schulden raken.

Het is dan ook belangrijk dat algoritmes transparant en controleerbaar zijn.

Fragment: De toeslagenaffaire, 21-11-2022, BNNVARA. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Betalen met je privégegevens

Gebruik jij social media, Google Search of YouTube? Dan deel je je privégegevens met tech-reuzen als Meta en Google. Hiermee kunnen ze hun (Gen) AI-modellen trainen en je constant volgen. Is dat erg? Sommigen denken van wel, anderen vinden het alleen maar handig.

Fragment: (W)Auw van de bouw, 29-06-2022, Beeld & Geluid. Bron: YouTube
Foto: Social media op mobiel, 23-10-2015, Pixelkult. Bron: Pixabay
Iedereen een maker

Sinds de jaren 2020 zijn er tools in opkomst die gebruik maken van generatieve AI, zoals ChatGPT tot Midjourney.

Hiermee kun je door middel van prompts of instructies mooie, creatieve dingen maken.

Denk aan videomontages, illustraties, grafische vormgeving en contentcreaties.

Dit kan ten koste gaan van het werk van professionals.

Zo verloor stemacteur Diederik Ebbinge zijn baan als voice over voor de commercials van supermarkt Aldi.

Hij werd vervangen door een AI-stem samengesteld door de stemmen van allerlei medewerkers van de winkelketen.

In wezen kan iedereen zo'n stem maken, legt AI-expert Remy Gieling in 'Nieuwsuur' uit.

En dat scheelt enorm veel geld.

Fragment: Nieuwsuur, 12-04-2024, NTR. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Gaat AI creatieve banen kosten?

Het programma 'Nieuwsuur' stelt deze vraag aan dj Fernando Halman terwijl hij naar de zender High Definition Fake Music (HDFM) luistert. De muziek, de jingles, de reclames, de stemmen van de dj's: alles is gemaakt met AI-tools als ChatGPT en Elevenlabs. Toch is Halman niet bang dat hij door deze ontwikkeling zijn baan zal kwijtraken, want, zo zegt hij in het interview: "een ziel kan je niet in een computer stoppen, een ziel kan je niet creëren."

Quote en afbeelding: Nieuwsuur, 12-04-2024, NTR. Bron: Collectie Beeld & Geluid
Verliefd op een chatbot

Eerst zag je het alleen in de serie 'Black Mirror' of de film 'Her', maar nu kunnen chatbots ook echt inspelen op je gevoelens.

Zo kun je met de app Replika een eigen avatar maken en ermee praten alsof het een vriend is.

Gezellig voor als je je verveeld of eenzaam voelt.

Maar voor sommigen voelt het wel heel echt.

Zo vertelt deze vrouw in EenVandaag over haar romantische relatie met haar avatar.

Je kunt je afvragen: wat betekent dit voor je emotionele gezondheid?

Fragment: EenVandaag, 22-08-2023, AVROTROS. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Wat vind jij van chatbots die kunnen inspelen op je gevoelens?

Big brother

En wat te denken van gezichtsherkenning? Superhandig om je mobiel te ontgrendelen, om foto's te taggen of voor het plaatsen van zo'n grappig filter in Snapchat. Maar wat op je mobiel een onschuldige techniek is, kan in handen van autoritaire regimes een krachtig wapen zijn. Zo gebruikt China gezichtsherkenning als middel om te onderdrukken.

Fragment: NOS op 3, 13-07-2019, NOS. Bron: YouTube

Impact op het milieu

AI-apps, tools en zoekmachines verbruiken veel energie en water, omdat grote datacenters constant ingewikkelde rekensommen van algoritmes uitvoeren. Toch kan het ook anders. De zoekmachine Ecosia draait op hernieuwbare energie en investeert in het planten van bomen. Zo bewijst Ecosia dat AI-technologie ook duurzaam kan zijn. Zouden er ook ecologisch-vriendelijke tools voor DeepSeek of Midjourney komen?

Afbeelding: bos, 07-08-2023, Analogycus. Bron: Pixabay

Eerlijke AI voor iedereen

In Nederland zijn diverse samenwerkingen, kennisplatforms en onderzoeksorganisaties actief met als doel AI duurzaam, eerlijk en transparant te ontwikkelen en in te zetten. Denk aan de , en de . En ook in Europees verband wordt gewerkt aan beleid en wetgeving, met onder meer als resultaat de uit 2024. Deze initiatieven laten zien dat er binnen de samenleving serieus werk wordt gemaakt van de maatschappelijke en ethische kanten van AI.

Afbeelding: Logo Nederlandse AI Coalitie, bron: fme.nl

AI maakt ons leven slimmer, makkelijker en soms zelfs gezelliger, maar brengt ook lastige vragen met zich mee. Over privacy, afhankelijkheid, werkgelegenheid en zelfs onze emotionele gezondheid. En dan is er ook nog de impact van AI op het klimaat en het risico op misbruik door bedrijven of overheden. Daarom wordt er in Nederland en Europa gewerkt aan AI die eerlijk, transparant en verantwoord is. En ook jij kunt bijdragen, door kritisch te blijven en bewust te kiezen welke technologie jij gebruikt.

Bekijk bronnenlijst

Gerelateerde verhalen

Bekijk alle verhalen