Jongeren en tv

Auteur: Irma van Kampen

Jongeren zijn een veelkleurige doelgroep. Hun leeftijd varieert van 13 tot 24 jaar. Ze hebben uiteenlopende vragen over seks, drugs en de wereld in het algemeen. Ze zoeken muziek, rolmodellen en ervaringen van leeftijdsgenoten. Is de televisie daarvoor het beste medium? Hoe heeft de relatie van de tv met jongeren zich ontwikkeld? En die van jongeren met tv?

Begin het verhaal

Start verhaal

Het hele verhaal 16 kaarten

Alleen de highlights 13 kaarten

Later lezen, mail een reminder

Later lezen

Je emailadres wordt eenmalig gebruikt om de link naar het verhaal te sturen. Je adres wordt niet opgeslagen.

Jaren 50

Jong zijn

In de jaren 50 hebben tieners voor het eerst zelf geld te besteden en vrije tijd. Ze zijn de eerste generatie die even echt jong mag zijn voor het volwassen leven begint. Ze ontdekken andere muziek en mode, hebben hobby's en interesses. Televisiemakers zien jongeren de eerste jaren niet als aparte doelgroep. Dat verandert met 'Testplaat' in 1956, het eerste programma voor, door en met interessante jongeren.

'Testplaat', 22-05-1958, KRO. Bron: Collectie Beeld & Geluid

'Testplaat'

Jarenlang is 'Testplaat' het enige programma voor, door en met jongeren op tv.

Regisseur Wim Bary ontwikkelt het in 1956 voor de KRO.

Hij laat jongeren zelf onderwerpen insturen voor het programma.

'Testplaat' besteedt vaak aandacht aan inspirerende jongeren zoals de 21-jarige Ilonka Karoly.

Karoly is circusartiest en staat aan het begin van haar carrière.

Ze wordt hier geïnterviewd door presentatrice Emily Lijnkamp.

Pas eind jaren 50 komen er andere jongerenprogramma's bij, bijvoorbeeld het muziekprogramma 'Teenagers instuif' (AVRO).

'Testplaat', 19-8-1959, KRO. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Jaren 60

De jongerencultuur bloeit

Er is rock-'n-roll, Merseybeat en Indo-rock van eigen bodem. Het blad 'Muziekexpres' komt uit, Radio Veronica start en dankzij de transistorradio kunnen tieners ernaar luisteren op hun eigen kamer. Het is nog steeds de tijd van de verzuiling. Dus heeft elke omroep zijn eigen jongerenprogramma('s). Voor de VARA-jeugd is er 'Fanclub' (later 'Fenklup'), voor de KRO-jeugd is er 'Telixer' en voor de NCRV-jeugd is er 'Twien'.

'Twien', 27-2-1968, NCRV. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Beatdans

Het jongerenprogramma 'Twien' richt zich op de christelijke jeugd.

Het is er voor tieners en twens, vandaar de naam 'Twien'.

Naast veel muziek zijn er reportages over mode en trends.

'Twien' is niet spraakmakend, loopt niet voorop.

Maar het biedt jongeren zeker een blik op de moderne tijd.

Zo is beatdans een ogenschijnlijk onschuldig onderwerp.

Maar het raakt ook aan de rol van man en vrouw.

En aan het breken met vaste patronen.

'Twien', 26-03-1968, NCRV. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Jaren 70

Het zijn sombere tijden.

Het milieu, gijzelingen en kapingen, jeugdwerkloosheid en de neutronenbom domineren het nieuws.

Voor jongeren brengt de tv muziek en mode met 'Toppop' en 'The Eddy Go Round Show'.

Maar er worden niet veel jongerenprogramma's gemaakt. De energie is weg.

Ook bij de jongeren. Ze tobben, zo blijkt uit de serie 'Een mooie toekomst' van programmamaker Hans Wortelboer.

Ze horen en lezen over niets dan werkloosheid.

Ze proberen desondanks de moed erin te houden.

Maar dat lukt de een beter dan de ander.

'Een mooie toekomst', 03-02-1975, KRO. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Jaren 80

Nieuwe energie voor de jongerencultuur

Eind jaren 70 leeft de jongerencultuur weer op dankzij punk, hiphop en een emanciperende homobeweging. De tv haakt hierop in en het aantal programma's speciaal voor jongeren neemt weer toe. Er zijn praatprogramma's als 'Snuiters' (IKON), veel muziek bijvoorbeeld in 'TROS Popformule' (TROS) en gevarieerde magazines als 'Schoolplein' (Veronica) en 'Je ziet maar..' (VARA).

'Schoolplein', datum onbekend, Veronica. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Je ziet maar..

Een typisch jaren 80-jongerenprogramma. Het heeft een beetje een brutale titel.

Met onderwerpen voor en over jongeren.

Live, op locatie in het bijzijn van veel tieners. In dit geval op een middelbare school in Zeist.

Het programma zit barstensvol muziek.

Je leert er internationale artiesten kennen.

En ziet waar jongeren zich druk om maken.

Voorlichting over bijvoorbeeld seksualiteit en drugs? Niet door saaie deskundigen maar door jonge mensen die vertellen uit eigen ervaring.

'Je ziet maar', 16-02-1985, VARA. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Nieuwe zenders en omroepen

Het tv-aanbod voor jongeren explodeert

Tussen 1985 en 1997 verandert het hele televisielandschap. Er komen aparte muziekzenders: Musicbox, MTV Europe en TMF. Nieuwe commerciële tv-zenders als RTL en SBS komen met programma's voor ‘mensen die zich jong voelen’. De jongerenomroep Veronica krijgt eerst meer zendtijd als publieke omroep en wordt later een commerciële zender. En BNN start als jongerenomroep binnen het publieke bestel. Kortom, voor jongeren keuze te over.

Aan welke muziekzender heb jij de beste herinneringen?

Jaren 90

Tijd van de subculturen, van gabbers tot kakkers

House, dance, grunge en boys bands, dat is de muziek van de jaren 90. En de lambada. De Koude Oorlog is voorbij. De economie bloeit, beurskoersen stijgen. De publieke omroep kampt met zijn imago. Zijn jongerenprogramma's, steeds minder in getal, trekken nauwelijks jonge kijkers. Die stemmen liever af op muziekzenders en 'Goede Tijden, Slechte Tijden' van RTL4 waarin enkele schoolverlatende jongeren een centrale rol spelen.

'Goede tijden, slechte tijden', afl. 314, datum onbekend, RTL4. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Jaren 00

Concurrentie van computer en internet

Tieners ontdekken social media als MSN, Hyves en later ook YouTube. Ze kijken minder tv. BNN snapt dit en start in 2006 met 101.tv, een themakanaal voor jongeren op internet, met deels nieuwe, experimentele programma's, deels reguliere BNN-programma’s. Op tv moeten prikkelende titels zoals 'Spuiten en slikken' en 'Try before you die' jongeren aantrekken. Een uitdaging uit 'Try before you die' die het nieuws haalt, zoals in de volgende video, is dan mooie reclame.

Hyves logo, 2010. Bron: Wikimedia commons, Public domain

BNN scoort

Dit 'Sportjournaal' maakt melding van een streaker op Wimbledon.

Het blijkt te gaan om presentator Sander Lantinga van het BNN-programma 'Try before you die'.

Deze grap, die gretig wordt opgepakt door andere media, betekent gratis publiciteit voor het programma en mogelijk extra kijkers.

'Sportjournaal', 05-07-2006, NOS. Bron: Collectie Beeld & Geluid

Jaren 10

Jongeren en hun smartphone

Jongeren kijken video's op hun smartphone. Daarom starten jonge tv-makers op eigen initiatief een YouTube-kanaal, zoals Tim Hofman met zijn online serie '#BOOS'. Dat blijkt slim, Hofmans filmpjes bereiken gemiddeld meer dan 300.000 views. De NPO komt uiteindelijk ook met een eigen YouTube-kanaal. Die bevat onder meer succesvolle webseries als 'De slet van 6vwo' (2017) en 'Vakkenvullers' (2018). Dramaseries met korte afleveringen, afgestemd op het kijkgedrag.

Still aflevering 'Winters' van 'De slet van 6vwo'. Bron: Collectie Beeld & Geluid

'De slet van 6 vwo'

Deze serie is speciaal voor YouTube ontwikkeld.

Korte afleveringen, afgestemd op het kijkgedrag van jongeren op hun smartphone.

Deze aflevering duurt nog geen 5 minuten...

...en elke aflevering eindigt met een cliffhanger.

De kijkcijfers zijn booming: gemiddeld ruim 600.000 views.

Er verschijnen drie succesvolle seizoenen op YouTube.

In 2021 verschijnt het vierde seizoen. Het is gemaakt voor tv en de afleveringen duren 24 minuten.

Jongeren blijken de serie op tv nauwelijks te vinden. En ook online liggen de kijkcijfers een stuk lager.

Dit experiment om met een succesvolle titel jongeren te interesseren voor tv lijkt mislukt.

'De slet van 6vwo', YouTube, AVROTROS. Bron: Collectie Beeld & Geluid

De relatie van jongeren en tv volgt een golfbeweging. Televisiemakers ontdekken de jongeren pas eind jaren 50. In de jaren 60 zijn er veel jongerenprogramma's, in de jaren 70 minder en in de jaren 80 juist weer meer. In de jaren 90 komen er muziekzenders en (commerciële) omroepen bij. Maar in de 21e eeuw keren de jongeren zich af van de tv. Hun interesse ligt bij sociale media en hun smartphone. In reactie hierop plaatsen makers en omroepen hun jongerenprogramma’s ook op bijvoorbeeld YouTube. Zo bereiken de programma's grote groepen jongeren nog wel, maar niet meer op tv.

Bekijk bronnenlijst

Geef feedback

😕

👍

Gerelateerde verhalen

Bekijk alle verhalen

Bekijk ook

evenement 22 - 23 november

NOVA Filmfestival 2025

In Beeld & Geluid barst op 22 november het jaarlijkse NOVA Filmfestijn los. Maar liefst 68 korte films zijn er in het weekend van 22 en 23 november te zien in 2 theaters. Allemaal gemaakt door enthousiaste filmmakers zonder commercieel doel.