

Tycoons in de polder
Social media maakt het makkelijker een eigen mediabedrijf op te starten. Enkele onafhankelijke tv-producenten groeiden in het verleden uit tot ware mediatycoons. Zij maakten de weg vrij voor de mediamakers van nu. Hoe is hen dat gelukt?
Later lezen
Tegenwoordig lijkt het vrij simpel om als mediamaker aan de slag te gaan. YouTuber Dylan Haegens maakte zijn eerste video met de camera van zijn opa.
Hagens heeft inmiddels een succesvol mediabedrijf. Hij maakt eigen content, maar ook voor andere opdrachtgevers.
Een ander voorbeeld is influencer Anna Nooshin. Zij heeft een eigen make-up merk en Instagram-museum. Ze begon in 2010 met een modeblog.
Waar deze mediamakers in vrij korte tijd een klein imperium weten op te bouwen, was dat ruim vijftig jaar geleden niet zo eenvoudig.
Eind jaren zestig is Nederland nog sterk verzuild. De samenleving is opgedeeld in groepen, met elk zijn eigen scholen, kranten én omroepen.
De VARA maakt programma’s voor arbeiders, de KRO voor katholieken. Al deze omroepen werken hoofdzakelijk vanaf het Mediapark in Hilversum.
Elke omroep maakt programma’s die nadrukkelijk bij hun opvattingen passen, en werkt daarbij uitsluitend met eigen werknemers.
Naast televisie- en radioprogramma’s, worden ook alle benodigde decors en rekwisieten op het Mediapark gemaakt en opgeslagen.

Batman gaat backstage
Joop van den Ende, droomt er al van kleins af aan van om bij de mediawereld te horen. In het begin van zijn carrière, treedt hij onder meer op als clown en de superheld Batman. Al snel krijgt Van den Ende in de gaten dat zijn kracht meer ligt bij het werk achter de schermen. Hij richt een eigen artiestenbureau op en organiseert vanaf eind jaren zestig zeer succesvolle theaterrevues met de komiek André van Duin in de hoofdrol.
Een comedy als beloning
Joop is een verbinder en heeft een ongekend doorzettingsvermogen. Zodoende lukt het hem begin jaren zeventig om de makers van een succesvolle televisie-comedy, die eerder met ruzie uit elkaar waren gegaan, weer bij elkaar te brengen. Als ‘beloning’ geeft de KRO hem de kans om als buitenstaander de nieuwe serie van deze groep makers te produceren. Dat is bijzonder, want Van den Ende doorbreekt daarmee het vaste werkpatroon in Hilversum, waarbij er uitsluitend met het eigen omroeppersoneel wordt gewerkt. Zijn naam verschijnt daarna steeds vaker op de aftiteling van televisieprogramma’s: van grote showprogramma’s en dramaseries tot ook de eerste seizoenen van Bassie & Adriaan!

De Winter staat op
Joop van den Ende maakt de weg vrij voor andere ‘buitenproducenten’, zoals Harry de Winter. Hij besluit in 1977 zijn eigen productiebedrijf op te richten: IDTV. Het bedrijf is in eerste instantie betrokken bij de registratie van concerten van grote popsterren als Madonna en Prince, maar breidt later uit naar andere genres. Met de productie van succesvolle spelprogramma’s als Lingo en dramaseries als Oud Geld, groeit IDTV uit tot één van de grootste televisieproducenten van Nederland.

De Mol komt boven
Een ander voorbeeld is John de Mol. Hij is producer bij de TROS, als hij in 1978 besluit om als zelfstandig producent aan de slag te gaan. Net als Harry de Winter, maakt ook hij in eerste instantie veel muziekprogramma’s. Het succes komt in zijn begintijd niet vanzelf. Toch blijkt John de Mol al snel een geduchte tegenstander te zijn voor Joop van den Ende, als hij met de ziekenhuisserie Medisch Centrum West in 1988 aantoont succesvol drama te kunnen maken voor een veel lager budget.
Joop van den Ende maakt ondertussen plannen voor een eigen commerciële televisiezender: TV10.
Als TV10 uiteindelijk niet wordt toegelaten tot de kabel, blijft Joop met zijn programma’s zitten. De publieke omroepen nemen niets meer af.
Joop brengt zijn programma’s en sterren noodgedwongen onder bij concurrent RTL Véronique, die wel goedkeuring heeft gekregen van de politiek.
Samen sterker
Naast Van den Ende, is ook John de Mol een belangrijke producent voor RTL. Het dagelijkse programma De Vijf Uur Show wordt bijvoorbeeld door zijn bedrijf gemaakt. In de pers wordt graag het beeld geschetst dat de twee producenten elkaars grote tegenstanders zijn, maar in werkelijkheid spreken Van den Ende en De Mol regelmatig af om bij te praten over de stand van zaken in het medialandschap. Zij beseffen zich dat zij een sterkere vuist kunnen maken tegen hun opdrachtgever RTL, als zij samenwerken.
Miljardairs
In 1994 maken Joop van den Ende en John de Mol bekend dat zij hun televisieproductiebedrijven gaan fuseren. Het nieuwe bedrijf Endemol is vrijwel direct het grootste en belangrijkste productiehuis van ons land. Bestaande programma’s, zoals Goede Tijden, Slechte Tijden en All You Need Is Love, worden voortgezet en het aanbod wordt uitgebreid met nieuwe titels. De grootste klapper van het bedrijf is ongetwijfeld Big Brother, dat eind jaren negentig door John de Mol wordt ontwikkeld. Van den Ende is minder enthousiast over het realityprogramma, waarin onbekende Nederlands 24 uur per dag worden gevolgd. Toch legt het succes beide producenten geen windeieren: Endemol wordt in 2000 succesvol verkocht, waarmee Joop van den Ende en John de Mol beide miljardair worden.
De drijfveren van Joop & John
Zowel Joop als John hebben een niet te stoppen werkijver, zo lijkt het. Joop is een perfectionist en blijft tot op het laatste moment sleutelen aan zijn producties. Volgens hem kan het immers altijd nog beter. John is er zeker van dat hij altijd nog een nieuwe wereldhit kan scoren en weet van geen ophouden. In een gesprek met Twan Huys legt hij uit waarom hij nog steeds bezig is om nieuwe content te maken en te bedenken.

'Arnie' goes to LA
In 1990 wordt de 19-jarige Reinout Oerlemans door Joop van den Ende gecast in de rol van Arnie in de soapserie GTST. Later ontwikkelt Oerlemans zich bij RTL tot presentator. In 2001 richt hij zijn eigen productiebedrijf op: . Reinout zelf is de polder inmiddels ontstegen en woont en werkt in Hollywood. Hij heeft enkel nog de leiding over de Amerikaanse tak van Eyeworks, de rest werd zeer succesvol verkocht en maakte hem tot miljonair.
Rond 2000 is het medialandschap sterk veranderd. De tijd van showballetten en groot amusement lijkt voorbij.
Bij Joop van den Ende wordt ondertussen de schaduwzijde van het jarenlang hard werken zichtbaar: hij is moe en kampt met burn-outklachten.
Van den Ende besluit te stoppen met televisie en richt zich op theater. Stage Entertainment wordt de grootste speler op het gebied van musicals in Europa.
John de Mol voelt de behoefte van het publiek nog goed aan en richt zich op realityprogramma’s en talentenjachten. Een wereldhit wordt The Voice.
Het programma komt in 2022 opspraak, wanneer blijkt dat achter de schermen sprake is geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
In 'BOOS' laat John de Mol duidelijk merken dat hij overtuigd was, dat ze er alles aan hadden gedaan om dergelijke situaties te voorkomen.
Nadat De Winter eind jaren negentig al zijn aandelen in IDTV heeft verkocht, maakt hij sinds 2001 programma’s met zijn nieuwe productiemaatschappij WinterMedia.
Begin 2022 maakt Harry bekend dat hij het rustiger aan gaat doen. Hij is ongeneeslijk ziek en stopt als presentator van zijn eigen programma Wintertijd.
In de laatste aflevering van Wintertijd blikt hij samen met Jeroen Pauw terug op zijn carrière en het succes van IDTV.
Wat is volgens jou de belangrijkste eigenschap van een succesvolle mediatycoon?
In 2023 tijdens een bijzondere masterclass sprak Eva Jinek met Joop van den Ende. Hij maakt de balans op van zijn carrière.
Hij geeft 3 tips aan mediamakers van nu. De eerste is dat het goed is om fouten te maken, want daar kun je van leren.
Zo zegt hij "Het is niet leuk, het is een roeping. Daar moet je voor leven."
Joop is altijd al bezig met zijn volgende plan. Ook op een première avond: "Als een leider niet de visionaire gedachtes heeft, dan stopt de onderneming."
Hoe kun je iets anders doen? Wat doet de concurrent? Hoe zorg je dat niet iets een kopie van een kopie is, wat je al eerder hebt gedaan?
"Er is nooit een slecht idee, maar er is altijd maar één goed idee." Je moet dus steeds origineel denken, aldus Joop van den Ende.
Tip 3: "Het enige advies wat ik kan geven is: schrijf op, wat vind ik leuk? Maar wat ik leuk vind, zou ik dat ook kunnen?"
"Wat kan ik absoluut niet? En dat streep je af." Uiteindelijk sluit hij af met te zeggen iedere dag of iedere ochtend kritisch naar jezelf te zijn.
Een andere aanpak
Sinds de opkomst van de eerste echte mediatycoons in de Nederlandse polder, is er veel veranderd. Door sociale media, is het hebben van het juiste netwerk veel minder van belang geworden bij het opbouwen van een eigen mediamerk. De belangrijke mediamakers van nu zijn vaak zelf hun merk, waarbij alles draait om hun persoonlijkheid. YouTuber Nikkie de Jager groeide bijvoorbeeld via haar make-up tutorials uit tot een wereldwijd fenomeen. Scott Hentzepeter maakt video’s waarin hij onder andere met een vijzel van alles kapot maakt, dingen frituurt en proeft. Hij heeft inmiddels zo’n 38 miljoen volgers wereldwijd en is daarmee de bekendste Nederlandse TikTokker. Hij maakt met zijn eigen productiebedrijf ook TikTok-content voor bedrijven.
Passie en doorzettingsvermogen zijn nog steeds hard nodig om op te vallen in het veranderende medialandschap van nu.
Dezelfde gevaren liggen op de loer: Dylan Haegens besloot begin 2022 minder YouTube video’s te gaan maken, vanwege de druk.
De mediatycoons groeiden uit tot grote spelers, doordat het publiek nog makkelijk te bereiken was via tv kanalen. Door in te spelen op de komst van internet, social media en smarptphones bleven ze groeien. De huidige mediamakers hebben te maken met kleinere doelgroepen en veel versnippering, maar juist daar ligt ook de ruimte voor groei. Met relatief weinig middelen kan je een groot bereik halen. De tijd moet uitwijzen of enkele van de huidige mediamerks kunnen uitgroeien tot een nieuwe generatie mediatycoons in de polder.