Queer media
Anno 2024 is er meer LHBT+ representatie in media dan ooit, maar hoe meer zichtbaarheid, hoe meer verzet. Welke pioniers doorbraken door de jaren heen de taboes en hoe werd daar op gereageerd?
Later lezen
Vroege voorbeelden
Al vóór de oorlog is er LHBT-representatie in de media.
"Pijpelijntjes" uit 1904 is de eerste Nederlandse roman expliciet over de relatie tussen twee mannen. Schrijver wordt ontslagen bij de krant en school waar hij werkt.
Anders als die Andern (1919)
Deze Duitse film is een bekend vooroorlogs voorbeeld, in Nederland verboden
De film is geschreven door homo- en transgenderactivist Magnus Hirschfeld. Bij de opkomt van de Nazis in de jaren 20 en 30, zijn hij en zijn onderzoeksinstituut de vroege slachtoffers van geweld en boekverbrandingen.
Familie Doorsnee (1958)
Deze radioserie wordt in 1952 bedacht door openlijk homoseksueel Wim Ibo en is razend populair.
Schrijfster Annie M.G. Schmidt wordt gecensureerd in haar taalgebruik door de VARA, maar het bijpersonage Fred mag zo flamboyant zijn als mogelijk, zolang zijn geaardheid niet hardop wordt uitgesproken.
Jaren 60
Pas in de jaren 60 komt LHBT+ representatie echt op gang.
Het nieuwe medium televisie wordt ingezet om maatschappelijke problemen aan te kaarten. Taboes rondom lesbiennes, homo's, biseksuelen en transgenderpersonen worden beetje bij beetje doorbroken.
In de actualiteitenrubriek wordt hem gevraagd, of het verstandig is naar buiten te treden in een land waar zoveel weerstand bestaat.
Ze zijn onherkenbaar op TV, maar in hun directe kring kunnen ze wel open zijn over hun geaardheid.
Hij praat in 1969 openlijk over zijn homoseksualiteit en komt daarna geregeld op TV met zijn partner.
Maar homo's die liever onzichtbaar blijven, zijn niet allemaal even blij met zijn stereotype flamboyante zichtbaarheid.
Jaren 70
In 1970 komt voor het eerst homoseksuele intimiteit in beeld.
"Langzaam mocht er gepraat worden over homoseksualiteit, als ze het maar niet deden!" blikt maker Ad Zonneveld terug in 2017. Met de documentaire "Een homofiel" doorbreekt hij dit taboe en wil hij laten zien hoe "gewoon" de Nederlandse homo's en lesbiennes kunnen zijn.
Een schrijver: "Als ik over sterke explosieven beschikte [...] had ik waarschijnlijk uw hele studio opgeblazen met alles en iedereen erin."
De EO krijgt in 1972 meer uitzendtijd en grijpt deze kans aan om twee reportages uit te zenden over het onderdrukken van homoseksuele gevoelens.
Direct na de tweede uitzending komt de VPRO met een tegengeluid, waar het gevaar van zo'n programma wordt uitgelegd.
Gericht aan de Amerikaanse antihomo- activist Anita Bryant.
Een protestavond wordt georganiseerd, waar veel BN'ers aan meewerken, zoals Mies Bouwman, Martine Bijl, Wim Ibo, en Albert Mol.
Een openlijk lesbisch personage met een verhaallijn van meer dan 1 aflevering.
Maatschappelijke problemen worden aangekaart, zoals het hebben van een kinderwens als lesbienne.
Jaren 90
In de jaren 90 verandert het TV-landschap door de komst van commerciële zenders.
Dit betekent veel meer dramaseries, waar spanning en sensatie kijkers moet trekken. Personages sluiten zich aan bij sektes, krijgen een drugsverslaving, of zijn homoseksueel of transgender.
Een vast personage dat lesbisch is, Renée Couwenberg.
De actrice vertelt in dit programma uit 1994 hoe zij zo'n rol ervaart.
"In die tijd was het heel bijzonder dat zoiets op tv verscheen. Daardoor kreeg ik enorm veel reacties [...] Jonge meisjes vroegen bijvoorbeeld advies omdat ze niet wisten hoe ze het aan hun ouders moesten vertellen. "
Jaren 2000
Rond de eeuwwisseling komt een nieuw televisiegenre op: Reality TV.
Gewone mensen die in ongewone situaties met de camera worden gevolgd. Hierdoor komen steeds meer onbekende Nederlanders en dus onderbelichte verhalen op TV.
Hoewel media er lacherig over doen legt ze, in de talkshow "Barend en van Dorp", uit waarom deze zichtbaarheid belangrijk is.
In deze spelshow kunnen koppels een televisie-bruiloft winnen.
Zo is het eerste live homohuwelijk ter wereld op de Nederlandse tv te zien.
Jaren 10
Via internet en smartphones kan iedereen zichzelf laten zien.
Minderheidsgroepen die in de 20e eeuw oninteressant voor adverteerders zijn, daar valt via sociale media wel geld aan te verdienen. En door middel van crowd funding kan iedereen filmprojecten opzetten waar voorheen een te klein publiek voor zijn geweest.
De succesvolle serie, komt ook op tv en er komt zelfs een film van.
Er is geen drama over geaardheid zelf, maar een herkenbaar verhaal hoe het is om een lesbische twintiger te zijn.
Rupaul's Drag Race (2009)
Deze reality-wedstrijd tussen drag queens begint in 2009 op een kleine Amerikaanse kabelzender met een LHBT+ doelgroep.
Het blijkt zo'n succes dat het langzaam uitgroeit tot een internationale . Omdat alle deelnemers horen tot de LHBT gemeenschap ligt de focus op de personen zelf en niet op hun anders-zijn. In 2020 verschijnt een Nederlandse versie bij streamingdienst Videoland.
Jaren 20
Al deze zichtbaarheid roept ook weer tegenstand op.
In het volgende fragment wordt uitgelegd wordt waarom rechtse politiek juist minderheidsgroeperingen als transgenders en drag queens gebruiken om aandacht te trekken.
Waarom rechtse politiek juist minderheidsgroeperingen als transgenders en drag queens gebruiken om aandacht te trekken.
Laten we net als dit programma uit 1978 afsluiten met een tolerantietest.
Heeft u de tolerantietest uit 1978 overleefd?
En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te vinden in ons archief. Bij elk taboe dat wordt doorbroken volgen reacties, zowel positief als negatief. In deze tijden waar iedereen een platform heeft worden minderheden steeds zichtbaarder, maar ook hun tegenstanders.
Gerelateerde verhalen
Bekijk ook
Xperience Day 2024
Op zondag 6 oktober openen Beeld & Geluid en het Media Park de deuren. Er zijn tal van activiteiten op het Media Park, waaronder rondkijken in de radio- en televisiestudio’s, workshops van mediamakers van o.a. NOS en verschillende optredens van acts als Kinderen voor Kinderen NXT. Daarnaast vinden er spannende game-competities plaats in het gebouw van Beeld & Geluid.