Je bevindt je hier:

Radioverkeers-informatie: een onderzoek naar (weinig?) nieuws

 

Door: Marith Dieker, Universiteit Maastricht.



“Regen en de wintertijd hebben dinsdag gezorgd voor de drukste spits van het jaar. Om 17.45 uur stond er 556 kilometer file op de Nederlandse wegen.” Op 2 november 2016 was het weer zover: in de media was er veel aandacht voor de filedrukte in Nederland. Maar sinds wanneer zijn files een vertrouwd onderdeel geworden van ons dagelijks leven? En welke rol speelt de radio in de berichtgeving van de verkeersinformatie. Daarover gaat het promotie onderzoek van Marith Dieker aan de Universiteit Maastricht.

Welke automobilist werkt mee aan dit onderzoek?

Ben jij automobilist in de randstad (tussen 25-60 jaar)? Ben je bereid om gedurende één werkweek geluidsopnames te maken van je dagelijkse woon-werkroute? Onderzoeker Marith Dieker wil de opnamen analyseren en in een interview bespreken. Indien je interesse hebt of meer informatie wil, neem dan contact op met Marith Dieker via e-mail: geluidindeauto@gmail.com of telefoon: 043-3884787.

Voor het onderzoek naar de ontwikkeling van radioverkeersinformatie ben ik in de veelzijdige archieven van Beeld & Geluid gedoken. Het resultaat: ruim 150 pagina’s transcript van geselecteerde radio opnames en beeldfragmenten uit de periode 1924-2010. Deze geven inzicht in de manieren waarop de ‘actuele’ verkeerssituatie door de jaren heen tot stand is gekomen. Dit blog vertelt hoe ik die informatie heb verzameld, bewerkt en geanalyseerd.

Het is dinsdag 10 november 2015 als ik op de motor stap voor een dag onderzoek bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid. Bij Ede, Hoevelaken en het knooppunt Eemnes moest ik samen met de rest van het verkeer flink in de rem. Als ik een kwartier later dan gepland aankom bij Beeld & Geluid zet ik met hernieuwde bewustwording van het ‘verkeersprobleem’ in (delen van) Nederland de koptelefoon op en begin met het uitschrijven van een set radio-opnames.

Het vinden van de verkeersberichten

Het was echter best een uitdaging om mijn dataset te bepalen. De collectie van Beeld & Geluid is enorm en de beschrijvingen van veel van de gedigitaliseerde bestanden is accuraat. Het aantal ‘hits’ met voor de hand liggende zoektermen als ‘verkeersinformatie’ (ruim 11.000 resultaten), ‘verkeer’ (momenteel meer dan 81.000 hits), of ‘file’ (5733) is niet te overzien. Het woord ‘file’ heeft bovendien een belangrijke betekenis in het Engels, namelijk dat van ‘bestand’, waardoor veel van de resultaten met die zoekterm niet relevant bleken voor een onderzoek naar de radioverkeersinformatie in Nederland. Die resultaten kwamen naar voren omdat de drager bijvoorbeeld als een “.wav-file” gecatalogiseerd is. Daarnaast bestaat een deel van de collectie uit items waarin het verkeer weliswaar een rol speelt, maar die geen inzicht geven in de presentatie van de radioverkeersinformatie, zoals de Autodrop reclames in 1992, 1994 en 1996.



Ik besteedde daarom in mei 2015 een volle dag aan het opstellen van een inventarisatielijst. In deze lijst verzamelde ik de relevante resultaten van de zoektermen die hierboven vermeld zijn, alsmede termen  als ‘Hilversum 1’, ‘Radio 1’, ‘ANWB’ en ‘KNAC’. Dit resulteerde in een wordbestand met daarin 4 kolommen: het TaakID, titel van het archiefstuk, datum en archiefcode, en opmerkingen. Bij ‘opmerkingen’ vermeldde ik  o.a. de duur van de opname en een korte samenvatting van de inhoud.

Het terugbrengen van de selectie

Ik heb bij het opstellen van de inventarisatielijst enkele keuzes gemaakt om de hoeveelheid te beluisteren materiaal te kunnen behapstukken én toch een goed beeld te krijgen van de ontwikkelingen rondom de presentatie van de verkeersinformatie in Nederland. In de eerste plaats richtte ik mij op Hilversum/Radio 1. Dit station heeft sinds haar start een groot aantal luisteraars en is bovendien de ‘nieuws en actualiteitenzender’ van Nederland, met daarin ook aandacht voor de landelijke verkeerssituatie. Daarnaast heb ik gezocht naar berichten in de wintermaanden, van november tot februari. In deze periode verwachtte ik een groot aantal verkeersberichten aan te treffen door de negatieve invloed van het weer op het verkeer.  In mijn onderzoek ben ik niet alleen geïnteresseerd in losse verkeersberichten, maar ook in de manier waarop de verkeersinformatie onderdeel is van de algemene uitzending. Ik heb daarom in de selectie van de opnames een voorkeur gegeven aan verkeer-gerelateerde berichten die onderdeel waren van een langere opname. Zo kwam ik erachter dat de interactieve presentatie van de verkeersinformatie zoals we die nu kennen, met regelmatig korte dialogen tussen de radio presentatoren en de verkeersreporters, pas in de loop van de jaren tachtig in de spitsuren op de radio te horen was. Pas later, vooral in de jaren negentig, werd dit de standaard presentatievorm

 

Fragment Radio 1, 13 december 1993. Bron foto: 'File Rijksweg 20 i.v.m. gladheid.'31-01-1996, ANP, Paul Kolk, CC BY-NC-ND.

Integrale opnames en losse registraties

Ik was blij te ontdekken dat het Nederlandse omroeparchief in het kader van de mediahistorie sinds 1977 integrale opnames hebben gemaakt van één complete week in het jaar. Tot het einde van de jaren negentig werden deze opnames regelmatig gemaakt in week 50, en deze vielen dus precies in mijn kader. De hoeveelheid materiaal dat dit opleverde was echter te groot om in de totaliteit te beluisteren en transcriberen. Ik heb daarom ervoor gekozen om per decennium twee jaren te selecteren (met een interval van ongeveer 5 jaar), en daarbij vooral de verkeersinformatieberichten in de spitsuren nader te analyseren. Dit hield in dat ik mij vooral heb gericht op het uitschrijven van de verkeersberichten tussen 7.00 - 9.30 uur en ongeveer 16.00 - 19.00 uur.

Hoe verder je terug gaat in de tijd, hoe minder opnames er helaas beschikbaar zijn; dit is normaal in een historische (media) analyse. Om ook inzicht te krijgen in de verkeersberichten van voor het jaar 1977 heb ik voor die jaren een twintigtal relevante radioberichten uit de jaren zestig en begin jaren zeventig uitgeschreven. Dit waren veelal losse opnames waarop informatie voor het verkeer meer bij toeval op bleek te staan. Vooral het programma ‘Radiokrant’ was een belangrijk bron voor de oudste verkeersberichten op de Nederlandse radio.

 

Fragment uit het programma Radiokrant, 24 december 1964. Bron foto: screenshot uit 'De eerste zondag van de Velsertunnel', Polygoon-Profilti (producent) / Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid (beheerder), CC BY-SA

Coderen en analyseren

De transcripten van de opnames zijn vervolgens met een zogenaamd Qualitative Coding softwarepakket gecodeerd en geanalyseerd. Het voordeel van dergelijke software is dat de onderzoeker de zogenaamde ‘codes’ makkelijk aan kan passen bij het opdoen van nieuwe inzichten. Bovendien maakt de software het makkelijk(er) om verschillende ontwikkelingen ook kwantitatief in kaart te brengen.

 

Voorbeeld van Software bewerking van een uitzending

De eerste analyses van het materiaal dat ik in 2015 bij Beeld & Geluid heb verzameld, zijn inmiddels afgerond. Voor mijn proefschrift vergelijk ik dit materiaal met opnames en andere bronnen uit Duitsland (afkomstig van het Duitse radio station SWR) en Amerika. Ik verwacht zo een beeld van de ontwikkeling van de radio verkeersinformatie in deze drie drukbevolkte gebieden te vormen. Dat er in deze opnames heel wat te ontdekken valt over het (presenteren van) nieuws op de radio, is onderwerp van een volgend blog.

 

Meer informatie