Je bevindt je hier:
  1. Home
  2. Blog
  3. Door de ogen van een journalist: Verslag masterclass onderzoeksjournalistiek Beeld & Geluid en VondelCS

Door de ogen van een journalist: Verslag masterclass onderzoeksjournalistiek Beeld & Geluid en VondelCS

Blog

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"16243","attributes":{"alt":"","class":"media-image","height":"320","style":"font-size: 13px; font-weight: normal; line-height: 1.538em;","typeof":"foaf:Image","width":"480"}}]]

Maandag 20 oktober organiseerde het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid in samenwerking met AVROTROS een masterclass Datagedreven Onderzoeksjournalistiek. Na een algemene inleiding en een eerste kennismaking met AVResearcher XL, gingen de deelnemers zelf aan de slag met de onlangs ontwikkelde media-analysetool. 

Twaalf deelnemers kwamen op een zonnige maandagmiddag samen in een lichte studio van VondelCS, het verenigingsgebouw van AVROTROS in het Amsterdamse Vondelpark. Hun achtergrond was redelijk gevarieerd, met zowel studenten als docenten uit de journalistiek en nieuwe media, freelance journalisten en media-analisten. Over hun motivatie voor deelname bleken ze echter unaniem: “Het gaat er gewoon bij horen: big data.”

De rol van media

Wie onderzoek doet naar de berichtgeving rond een specifiek onderwerp, komt al snel tot dezelfde conclusie. In de archieven van het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid ligt inmiddels voor zo’n 800.000 uur aan audiovisueel materiaal opgeslagen, de Koninklijke Bibliotheek heeft vele miljoenen krantenpagina’s gedigitaliseerd en dan zijn er ook nog talloze relevante blogs en twitter-accounts. Al deze media doen niet alleen verslag van actualiteiten, ze spelen ook zélf een rol in maatschappelijke debatten. Dat maakt het archiefmateriaal behalve voor hergebruik ook erg waardevol voor wetenschappelijk onderzoek naar de rol van de media.

Eva Baaren (expert digitale geesteswetenschappen en kenniscoördinator bij Beeld & Geluid) is betrokken bij de ontwikkeling van digitale tools voor de wetenschappelijke analyse van grote hoeveelheden media. Zij legt de deelnemers van de masterclass het belang uit van goede metadata: de beschrijvingen van de archiefitems maken het mogelijk te filteren, te selecteren en te rekenen met alle items uit het immense archief. Baaren is erg benieuwd hoe bruikbaar de deelnemers aan de masterclass de wetenschappelijke tools vinden voor journalistiek onderzoek.

Beeldvorming en lopend vuur

Jasmijn van Gorp, mediawetenschapper aan de Universiteit Utrecht, vertelt waarom media-onderzoek zo belangrijk is. “Media geven een representatie van een gebeurtenis en zijn daarmee noodgedwongen selectief. Neutrale of objectieve media bestaan dus niet. Daarnaast nemen media ook veel van elkaar over, wat bepalend is voor de beeldvorming omtrent een onderwerp.”

Dit laatste punt illustreert Dick Nieuwboer, journalist en coördinator van de rubriek Lopend Vuur, die elke zaterdag in de Volkskrant-bijlage Vonk verschijnt. Aan de hand van verschillende edities van Lopend Vuur laat Nieuwboer zien hoe nieuws zich verspreidt en welke afwegingen journalisten maken in hun berichtgeving. Het is opvallend hoe vaak journalisten elkaar herhalen, waarbij de nuance langzaamaan verdwijnt en het ontstane beeld eigenlijk niet meer is bij te schaven.

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"16242","attributes":{"alt":"","class":"media-image","height":"320","style":"font-size: 13px; font-weight: normal; line-height: 1.538em;","typeof":"foaf:Image","width":"480"}}]]
De deelnemers van de Masterclass luisteren aandachtig naar de voorbeelden van Dick Nieuwboer.

Digitale tools

Samen met UU en ISLA UvA heeft het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid een aantal tools ontwikkeld voor media-analyse, waaronder TROVe (CLARIAH) en AVResearcher XL (CLARIN/CLARIAH). TROVe analyseert live de verspreiding van nieuws over verschillende media door de tijd heen. Momenteel werken de ontwikkelaars hard om het prototype over ongeveer een jaar gebruiksklaar te kunnen hebben. Wegens auteursrechtelijke kwesties zal TROVe voorlopig alleen bruikbaar zijn voor wetenschappelijk onderzoek. Voor AVResearcher XL geldt dit laatste voorlopig ook. Toch is het, volgens Baaren, nuttig om te weten of journalisten, redacteurs en andere gebruikersgroepen er wat aan zouden kunnen hebben. 

Daarom gaan de deelnemers vanmiddag in vier groepjes van drie aan de slag met de tool. AVResearcher XL maakt het mogelijk om explorerend onderzoek te doen naar berichtgeving in kranten (Delpher van de Koninklijke Bibliotheek, 1900 t/m 1994) en op radio en tv (deel van het archief van Beeld & Geluid, 1900 t/m 2013). De resultaten worden weergegeven in een woordwolk met gerelateerde termen en een grafiek met absolute en relatieve voorkomens. De gebruiker kan vervolgens doorklikken naar artikelen in Delpher of naar programmabeschrijvingen in het Beeld & Geluid-archief.

Het islamdebat in AVResearcher XL

De groepjes van de masterclass proberen een onderzoeksvraag omtrent het islamdebat te beantwoorden met behulp van AVResearcher XL. Na anderhalf uur presenteren ze hun bevinden in een korte pitch. Het beste groepje gaat met een klein prijzenpakket naar huis. De vier groepen kiezen voor zeer verschillende onderzoeksvragen, zoals de benaming van Volkert van der Graaf, het gebruik van het woord ‘mohammedanen’ en de personen die per decennium veel voorkwamen in relatie tot de term ‘islam’.

Bij de analyse blijkt AVResearcher XL een erg waardevolle tool met veel interessante gegevens. Maar de gebruikers lopen ook tegen enkele beperkingen aan, zoals het ontbreken van het krantenarchief vanaf 1995, een beperkte dataset van kranten, het ontbreken van een totaalnormalisatie in de grafiek en de hoeveelheid ruis in de zoekresultaten.


De winnaars van de opdracht, v.l.n.r. A. Houtman, I. Lubbersen en E. Heffels.

De jury, met als gastlid journaliste Hettie Lubberding, is erg lovend op de prestaties van de verschillende groepen en de suggesties die zij aandragen ter verbetering. Uiteindelijk gaat groep 3 naar huis met de prijzen, voornamelijk vanwege de interessante bevindingen en de constructieve feedback op AVResearcher XL. De tool blijkt zeker geschikt voor gebruik in de onderzoeksjournalistiek, al moet de gebruiker zich bewust zijn van de (vooralsnog) begrensde mogelijkheden.

Meer informatie: