Deelnemers zelf aan de slag met de tool AVResearcherXL
Op woensdag 28 en donderdag 29 januari vond het tweedaagse THATCamp Utrecht plaats aan de Universiteit Utrecht. Eva Baaren verzorgde samen met Jasmijn van Gorp en Vera Schoonbrood van de UU een researchathon. Het doel: testen van de tool AVResearcherXL onder geesteswetenschappers.
AVResearcherXL is een nieuwe tool voor media-onderzoek waarin metadata van televisie- en radioprogramma’s en kranten uit de Koninklijke Bibliotheek worden gevisualiseerd in, onder andere, woordwolken en tijdsbalken. Nadat de tool in november in besloten omgeving getest is voor onderzoeksjournalistieke vraagstukken, was het ditmaal tijd om hem uit te proberen onder de digital humanities-gemeenschap. Eva gaf een korte introductie over de rol van Beeld & Geluid en de achtergrond van de tool. Jasmijn sloot aan met een uitleg van media- & cultuurwetenschappelijke vraagstukken waarbij de tool zou kunnen helpen. Zo kan je onderzoek doen naar beeldvorming in nieuwsberichten door naar de frequentie en context van specifieke woorden te kijken. Als voorbeeld sprak ze over haar experimentele resultaten rondom het Polenmeldpunt met de prototype van TROVe en liet ze een videocompilatie zien die dit zeer goed illustreert.
In 4 groepjes gingen de deelnemers aan de slag met de tool. Onder de aanwezigen waren historici, politieke wetenschappers, mediawetenschappers en medewerkers van de Koninklijke Bibliotheek. Zij kregen de opdracht om een statement of onderzoeksvraag te bedenken omtrent het onderwerp ‘islamdebat’, waarvoor de data uit AVResearcherXL aanleiding gaf. Na 3 kwartier werd ze gevraagd hun onderzoek te presenteren en feedback te geven. De groep met de beste presentatie won een mooie prijs.
Deelnemers presenteren hun bevindingen
Gastarbeiders, immigranten, Turken en Bosnische Moslims
Bij de presentaties van resultaten bleek er veel focus te liggen op de vraag: Wanneer komen woorden op en wanneer verdwijnen ze? Hierbij keek één van de groepen naar de woorden ‘gastarbeider’, ‘immigratie’ en ‘migrant’. Zo zagen ze onder andere dat het woord ‘migrant’ in de plaats lijkt te komen voor ‘gastarbeider’. Dit laatste woord had in 1970 een piek en verdween na 1980. Ook groep twee zocht ook op het woord gastarbeider en zagen dat het vaak werd geassocieerd met Turk. Van daaruit merkten ze op dat er wel werd geschreven over Turkse immigranten, maar niet over hun geloof. In groep drie zat onder andere Andrea Meuzelaar (UU). Zij heeft bij Beeld & Geluid ‘handmatig’ onderzoek gedaan naar representatie van Moslims via AV-media. Haar groep had geprobeerd uit te vinden op welke momenten het woord gastarbeider werd gekoppeld aan Islam. Groep vier pakte het iets anders aan, en had vanuit hun eigen onderzoeksinteresse gezocht op het woord ‘moslims’ in krantenartikelen over Bosnië in de jaren ‘90.
Discussie
Er werd, zoals het wetenschappers betaamt, veel aandacht besteed aan een kritische reflectie van de tool, waaronder usability, collecties, de handleiding en de validiteit van resultaten. Van groot belang was de discussie over de volledigheid van de collecties: dit is voor onderzoekers van belang, maar voor archieven als Beeld & Geluid en de Koninklijke Bibliotheek niet altijd wenselijk - er wordt bewust geselecteerd en gecureerd - of door afhankelijkheid van makers niet altijd mogelijk. Een ander opvallend probleem is dat het zoeken in trefwoorden en soms ook beschrijven niet altijd veel zegt over de inhoud: veel trefwoorden zijn gericht op het hergebruik van beeldmateriaal door de publieke omroep, waardoor een trefwoord als ‘Islam’ voorkomt wanneer er een Moskee in beeld komt, terwijl het nieuwsitem hier niet over gaat. Eenzelfde probleem is er met politiek beladen woorden. Het woord gastarbeider als trefwoord vind je niet altijd, omdat het niet werd gebruikt in de thesaurus. Deze metadata zegt dus meer over de context van de documentalisten dan over de uitzendingen zelf. Dit wordt, op typefouten na, ondervangen door het zoeken in ondertiteling. Het separaat kunnen zoeken in beschrijvingen, ondertiteling en trefwoorden vormt daarmee een belangrijke eigenschap van de tool.
Work in progress
Ook de vraag hoeveel waarde je mag hechten aan dergelijke tools als deel van een wetenschappelijke methode kwam opnieuw naar voren. AVResearcherXL is opgezet als een tool voor exploratie van grote hoeveelheden data, die complementair moet zijn aan bestaande vormen van, vaak kwalitatief, geesteswetenschappelijk onderzoek. Maar ook met deze focus moeten onderzoekers goed weten wat ze vinden en waarom. Daarmee zijn we dankzij de de input van de kandidaten weer een stukje verder. De bijdrage van groep 1 werd door de andere groepen verkozen tot de beste. Met een blik heerlijke Beeld & Geluid-dropjes als prijzengeld gingen zij, net als wij, voldaan de middagpauze in.