Een Commodore 64 1530 datasette. Bron: Wikimedia Commons, boffy_b, CC-BY-SA
De eerste game acquisitie van Beeld & Geluid bestond uit een doos vol cassettebandjes van Radarsoft. Dertig jaar na productie, na vele jaren stof te hebben verzameld in de berging was natuurlijk de grote vraag of ze überhaupt nog werkten. Vol spanning startten we de Commodore 64 met datasette, drukten op play en wachten...wachten… wachten (want zo werkt dat bij tapes). Tot het verlossende moment: “FOUND EINDELOOS”! In deze hands-on blogpost lees je hoe we ervoor zorgen dat deze games toegankelijk en speelbaar blijven.
Op game tapes staat, wellicht een verrassing voor de jongere lezers, geluid. Gepiep en gekraak waaruit de computer weer code kan destilleren. Leuk feitje: computerprogramma’s werden in de jaren 80 zelfs soms via de radio uitgezonden (bijvoorbeeld in het programma Hobbyscoop), dan kon je thuis het signaal op een cassettebandje opnemen, eigenlijk een soort downloaden avant la lettre. Hoe dan ook, dit geluidssignaal op tape verzwakt na verloop van tijd en moet dus op een andere manier worden opgeslagen. Digitalisering ligt dan voor de hand.
De waveform van een Commodore 64 cassette. Bron: http://wav-prg.sourceforge.net
Van tape naar WAV naar TAP
Met een standaard cassettedeck en opnamesoftware (in ons geval Nuendo) maken we van de tape een mono .WAV file. Deze WAV file zou je in theorie op een nieuw cassettebandje kunnen opnemen om deze weer te laden in de Commodore 64, maar dat is natuurlijk een nogal omslachtige manier van werken en daarom lastig op grote schaal toegang te verlenen tot gebruikers van gearchiveerde games. Handiger is het om van de WAV file een zogenaamde .TAP file te maken. TAP is een file format dat zich gedraagt als een tape, m.a.w. Elk stukje data is netjes achter elkaar opgeslagen. Om een WAV naar TAP te converteren hebben we gebruik gemaakt van het programmaatje Audiotap (vergeet bij de conversie niet ‘inverted wavevorm’ aan te vinken!).
Opschonen
Omdat het oorspronkelijke audiobestand ruis kan bevatten of zwak kan zijn geworden kan het nuttig zijn om die TAP file op te schonen. Daar is een tooltje voor, genaamd FinalTap. Deze tool geeft aan of het erin slaagt de TAP op te schonen, danwel gedeeltelijk, danwel helemaal niet. In ons geval waren er meerdere TAP files die niet of slechts gedeeltelijk op te schonen waren. Dat kan betekenen dat er glitches in de uiteindelijke game zitten, maar dat hoeft niet perse. Daarom is het testen van de uiteindelijke TAP file noodzakelijk. Overigens bewaart Beeld & Geluid ook de oorspronkelijke WAV file, voor het geval er in de toekomst betere tools ontwikkeld worden om files op te schonen.
TAP en nu?
TAP files kunnen op diverse manieren worden gebruikt. Allereerst zijn er devices waarmee je een SD kaartje op je Commodore 64 kunt aansluiten en de TAPs op die SD kaart kunt afspelen, zoals de SD2IEC, handig voor wanneer je games op oorspronkelijke hardware wilt laten spelen door museumbezoekers zonder de oorspronkelijke dragers te gebruiken. Maar ook kun je TAP files laden in emulators zoals VICE. Daarmee speel je deze retro Commodore 64 games op (bijvoorbeeld) je PC met Windows 10. Daarmee ben je niet langer afhankelijk van hardware die nu al zeldzaam, en over wellicht 20 of 50 jaar niet meer te krijgen is.
Feedback?
Het maken van TAP files wordt op verschillende manieren gedaan. Voor nu, en voor de schaal waarop Beeld & Geluid tapes digitaliseert werkt bovenstaande workflow prima. Maar Beeld & Geluid is altijd benieuwd naar andere tools en betere workflows. Als je tips hebt horen we graag van je!
NB. Beeld & Geluid kan dit werk alleen doen dankzij verzamelaars, fans, communities die fantastische tools als Audiotap en FinalTap ontwikkelen en onderhouden!
In het onderzoeksproject Game On! doet Beeld & Geluid samen met Universiteit Utrecht onderzoek naar het bewaren en presenteren van games als cultureel erfgoed.